کم خونی در بارداری و روش های پیشگیری از این مشکل

آیا کسی در دوران بارداری، به شما گفته است که نسبت به قبل زیباتر شده‌اید؟ آیا شوهر شما، در مورد درخشان شدن پوست بدنتان، در این دوران حرف می‌زند؟ آیا شنیدن چنین خبرهای خوبی در دوران انتظار برای تولد فرزندتان، برای شما عالی و امیدوار‌کننده نیست؟ به عنوان یک زن حامله، از بهبود روند گردش خون در بدن خود راضی باشید، زیرا تمام این تغییرات زیبا ناشی از روند مناسب گردش خون در بدن شما بوده و فرایندی بسیار عجیب است. در ابتدا، به عنوان یک خانم جوان و بی‌تجربه به یاد داشته باشید که چهره همه زنان، با آغاز دوران بارداری، به دلیل افزایش جریان گردش خون، روشن‌تر و درخشان‌تر از قبل می‌شود. با این حال، اگر میزان خون تولیدی در بدن زنان حامله کافی نباشد، این مشکل می‌تواند پوست مادر را رنگ پریده جلوه داده و آرامش کل بدن او و جنین را با تجربه ضعف و بی‌حالی، از بین ببرد. این امر بر اثر بروز مشکل کم‌خونی در 9 ماه دوران بارداری رخ می‌دهد؛ اما جایی برای نگران شدن وجود ندارد! لازم است بدانید که بروز مشکل کم‌خونی در بدن اکثر زنان حامله، امری شایع بوده و با ایجاد چند تغییر ساده در برنامه تغذیه‌ای این افراد، به راحتی قابل حل است. در ادامه این مقاله، برای درک اشکال مختلف کم‌خونی اولیه که ممکن است در بدن زنان باردار ایجاد شود و چگونگی مقابله با این مشکل، مطالبی آورده شده است؛ شما مادران جوان با رعایت این نکات ساده می‌توانید، مشکل کم‌خونی را در 9 ماه دوران بارداری خود کاهش داده یا به طور کامل از بین ببرید.

آنمی (کم‌خونی) در بارداری چیست؟

کم‌خونی در بدن زنان باردار بر اثر کم شدن تعداد گلبول‌های قرمز خون یا پایین آمدن سطح هموگلوبین خون (که یک نوع پروتئین غنی از آهن بوده و مسئول رنگ‌دانه‌های RBC در خون است) رخ می‌دهد. وضعیت بدن زنان در 9 ماه دوران بارداری به گونه‌ای است که بروز کم‌خونی در بدن این افراد را بسیار شایع‌تر از زمان طبیعی می‌کند، زیرا در این دوره تقاضای بدن برای دریافت آهن زیاد بالا می‌رود؛ به ویژه در سه ماهه دوم و سوم از دوران بارداری این نیاز بدن خود مادر و جنین داخل رحم او به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. پس می‌توان ادعا کرد که بدن مادر حامله نیاز به تولید خون بیشتری، به منظور حمایت از روند رشد جنین داخل رحم خود، در این دوران حساس دارد.

RBCها در مغز استخوان مادران باردار تولید شده و تا مدت چهار ماه زنده می‌مانند. کمبود این رنگ‌دانه‌ها به دلیل کاهش تولید یا از دست دادن بیش از حد این سلول‌ها در بدن روی می‌دهد. در واقع، بدن همه افراد، به‌ویژه مادران باردار برای تولید این سلول‌ها به تعداد زیاد، نیاز به دریافت آهن، ویتامین B12 و فولیک اسید کافی دارد. کمبود هر یک از این مواد مغذی در بدن زنان، به خصوص در 9 ماه دوران بارداری، باعث بروز مشکل کم‌خونی در بدن مادر و جنین داخل رحم او می‌شود. به همین دلیل، اکثر پزشکان متخصص زنان و زایمان عقیده دارند که بروز مشکل کم‌خونی شدید در دوران بارداری زنان، امری شایع است؛ اما اگر میزان آن بسیار بالا باشد، می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی مانند انجام زایمان زودرس، تولد نوزاد با وزن کم در هنگام تولد و افسردگی مادر پس از انجام عمل زایمان شده یا نوزاد او را نیز با مشکل کم‌خونی در زندگی آینده مواجه کند. علاوه بر این موارد، وجود مشکل آنمی در بدن مادر حامله می‌تواند باعث بروز تأخیر در میزان رشد جنین داخل رحم او شود. در نهایت، لازم است بدانید که مشکل کم‌خونی در بدن مادران باردار انواع مختلفی دارد که ممکن است تعدادی از آن‌ها، سلامت زنان حامله و جنین داخل رحم این افراد را بیشتر از موارد دیگر تحت تأثیر قرار دهد.

اگر در بارداری دچار کمبود آهن شدید این مطلب کمبود آهن در بارداری باعث تولد نوزاد نارس و مرگ جنین می شود؟ را بخوانید

انواع کم‌خونی زنان در  بارداری:

 جالب است بدانید که تاکنون، حدود 400 نوع از مشکل کم‌خونی در بدن زنان باردار، با کمک علم پزشکی شناخته شده است؛ اما تنها چند مورد از آن‌ها بدن مادر باردار و فرزند داخل رحم او را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سه نوع آنمی که بروز آن‌ها در دوران حاملگی زنان، بیشتر از سایر موارد شایع است، عبارتند از:

• مواجه شدن بدن زنان باردار با کمبود آهن
• بروز کم‌خونی ناشی از فقر آهن در دوران بارداری زنان
• کمبود ویتامین B12 در بدن زنان باردار

شایع‌ترین نوع آنمی، هنگامی در بدن مادر حامله ایجاد می‌شود که او، آهن کافی برای تولید هموگلوبین را نداشته باشد. هموگلوبین، نوعی پروتئین در گلبول‌های قرمز خون است که اکسیژن را از ریه‌های مادر باردار دریافت نموده و به بقیه قسمت‌های بدن او و جنین حمل می‌کند. پس اگر شما هم به عنوان یک زن حامله مشکل کم‌خونی دارید، خون شما، به دلیل کمبود آهن نمی‌تواند اکسیژن کافی با خود حمل کند.

علل بروز مشکل کم‌خونی در بارداری:

در نهایت، لازم است بدانید که برخی عوامل دیگر که می‌توانند منجر به بروز مشکل کم‌خونی در دوران بارداری زنان شوند، عبارتند از:

• از دست دادن خون بیش از حد، در 9 ماه دوران بارداری: این حالت، ممکن است به علت بروز دلایل متعددی از قبیل خونریزی کردن زنان حامله بر اثر لانه گزینی تخمک لقاح یافته، سقط جنین، بروز حاملگی خارج از رحمی (لانه گزینی جنین در خارج از رحم) و پارگی دیواره رحم زنان باردار رخ دهد.
• انجام عمل دیالیز، در 9 ماه دوران بارداری: لازم است بدانید که وجود اختلالات و نارسایی کلیه در زنان بارداری که نیاز به انجام عمل دیالیز (روشی برای حذف ضایعات و مایع اضافی از خون زنان باردار، زمانی که کلیه‌های او از کار افتاده است) دارند، منجر به بروز مشکل کم‌خونی در بدن این افراد می‌شود.
• وجود شرایط ارثی در بدن زنان حامله مانند ابتلا به بیماری آنمی بر اثر سلول‌های داسی شکل و بیماری تالاسمی.

اگر مشکل کم‌خونی در بدن زنان حامله، در طولانی مدت ادامه یابد، بر روند سلامت مادر باردار و کودک درون رحم او تأثیر خواهد گذاشت. به همین دلیل، این افراد باید مراقبت‌های زیادی را برای رفع نیاز بدن خود و جنین به انواع ویتامین‌ها و آهن داشته باشند.

اگر در بارداری دچار استفراغ خونی شدید این مطلب روش های درمان استفراغ خونی دوران بارداری را بخوانید

مواد غذایی طبیعی برای رفع مشکل کم‌خونی در بارداری:

روش‌های طبیعی برای مبارزه با مشکل کم‌خونی در دوران بارداری زنان عبارتند از:

• خوردن گوشت قرمز در دوران بارداری: یکی از بهترین منابع طبیعی برای رفع کمبود آهن در بدن زنان حامله، مصرف گوشت است، زیرا گوشت گاو حاوی 0.6 میلی‌گرم و جگر حاوی 1.4 میلی‌گرم آهن در هر انس است. البته، مصرف اسفناج خام نیز به طور روزانه به مقدار 0.8mg آهن مورد نیاز بدن شما را تأمین خواهد کرد. علاوه بر این موارد، یادتان باشد که مصرف برخی مواد غذایی، روند جذب آهن را در بدن زنان باردار سخت کرده و میزان دریافت پلی فنول‌های موجود در اسفناج را پایین می‌آورند.
• مصرف قرص‌های آهن توسط مادران باردار: اگر به عنوان یک زن حامله طعم مرغ و گوشت گاو را دوست نداشته باشید، می‌توانید قطعات یخ زده گوشت و جگر را حداقل هر 14 روز یک بار در برنامه غذایی خود قرار دهید. برای از بین بردن بوی ناخوشایند گوشت‌ها می‌توان آن‌ها را به صورت ریز خرد نموده و بعد از پختن از صافی رد کرد؛ در نهایت، آب این مواد غذایی را مصرف نمود. سعی کنید مزه گوشت‌ها را با انواع طعم‌دهنده‌ها تغییر دهید. این روش، یکی از بهترین گزینه‌های برای بهبود سطح آهن در بدن زنان باردار است. شما می‌توانید عطر و طعم زنجفیل، قهوه و دیگر چاشنی‌ها را به این ماده مغذی اضافه کند.
• غذاهای حاوی ویتامین C را در برنامه غذایی دوران بارداری خود قرار دهید: مصرف این دسته از مواد غذایی به جذب آهن بیشتر در بدن زنان حامله کمک نموده و غیرممکن‌ها را ممکن می‌کند؛ بنابراین، به عنوان یک زن حامله حتماً در کنار وعده‌های غذایی خود پرتقال، میوه‌های گروه مرکبات، فلفل دلمه‌ای، لیمو شیرین، توت فرنگی، کلم بروکلی، گوجه فرنگی و کیوی را به طور مرتب مصرف کنید. برای این منظور، کافی است به شیر مصرفی روزانه خود آب لیمو تازه یا آب پرتقال آبدار و لیمو شیرین را اضافه نموده و جذب آهن را در بدن خود افزایش دهید. همچنین، زنان حامله می‌توانند آب یک عدد لیمو ترش را بر روی سالاد خود ریخته و با این کار، اشتهای خود را نیز بالا ببرند.

راه‌های دیگر برای درمان مشکل کم‌خونی در بارداری:

در ادامه این مقاله، برخی از بهترین روش‌ها برای کنترل مشکل کم‌خونی زنان در دوران بارداری ارائه شده است که به شرح زیر می‌باشند:

• اگر به عنوان یک زن حامله گیاه‌خوار نیستید، می‌توانید از غذاهای حیوانی که حاوی پروتئین‌های ارزشمند بیولوژیکی هستند، برای رفع کمبود آهن بدن خود در 9 ماه دوران بارداری استفاده نمایید؛ اما اگر به نوع شدید کم‌خونی مبتلا باشید، ممكن است پزشک متخصص زنان و زایمان نیاز به تزریق خون را تشخیص داده و با انجام این کار، ایمنی شما و كودك درون رحم شما را تضمین كند.
• همچنین، به عنوان یک زن حامله سعی کنید آب گوجه فرنگی و آب سیب را که منبع عالی از آهن هستند، در این دوران حساس به طور منظم مصرف کنید. البته فراموش نکنید که مخلوط کردن چغندر قند و آب سیب برای ایجاد اشتها در زنان حامله نیز بسیار مؤثر است.
• علاوه بر این موارد، اگر موز رسیده را با عسل مخلوط نموده و در دوران حاملگی مصرف کنید، برای افزایش سطح هموگلوبین خون شما و جنین داخل رحم شما بسیار مفید خواهد بود. همچنین، زنان حامله می‌توانند سبزیجات مختلف مانند قارچ‌ها و ریشه‌های قرمز گیاهان را که غنی از آهن هستند، برای رفع مشکل کم‌خونی خود مصرف کنند.
• به عنوان یک زن حامله سعی کنید در بیشتر موارد، مواد غذایی را به صورت خام بخورید، زیرا فرایند پخت و پز می‌تواند آهن موجود در هر ماده غذایی را از بین ببرد.
• در نهایت، جالب است بدانید که پخت غذا در قابلمه‌های چدنی نیز باعث می‌شود تا 50 تا 60 درصد آهن موجود در مواد غذایی حفظ شود.
• 

درمان‌های گیاهی برای رفع مشکل کم‌خونی در بارداری:

مصرف برخی از گیاهان، انتخاب خوبی برای مبارزه با مشکل کم‌خونی در دوران بارداری زنان هستند، اما قبل از اینکه آن‌ها را امتحان کنید، باید در این مورد با پزشک متخصص زنان و زایمان صحبت نموده و میزان ایمنی این مواد غذایی را در بدن خود چک کنید. البته زیاد نگران نباشید! زیرا اجزای موجود در اکثر گیاهان دارویی برای حفظ سلامت بدن مادران باردار مفید هستند. در ادامه این مقاله، دستورالعمل‌ ساده استفاده از این گیاهان را به منظور درمان کم‌خونی زنان در دوران بارداری ارائه داده‌ایم که به شرح زیر می‌باشد:

• این دستور ساده از کتاب سوزان "گیاه مفید برای دوران باروری" گرفته شده و به شما ارائه می‌شود. شما به عنوان زن حامله، برای تهیه این معجون نیاز به مواد زیر خواهید داشت:
  • نصف اونس برگ گزنه، برگ جعفری، برگ گیاه کوهی، برگ نعناع
• طرز تهیه:
• تمام گیاهان را در ظرف شیشه‌ای درب‌دار ریخته و نصف شیشه را با آب جوش پر کنید و در آن را محکم ببندید. بگذارید مخلوط برای هشت ساعت، به همین حالت استراحت کند. بعد از این مدت، می‌توانید مخلوط به دست آمده را به اندازه چهار فنجان در روز مصرف کنید. یادتان باشد که گیاه جعفری منبع عالی از آهن بوده و مصرف جعفری تازه در دوران بارداری می‌تواند اسید فولیک و ویتامین B12 مورد نیاز بدن مادران باردار و جنین داخل رحم این افراد را تأمین کند. همچنین، فراموش نکنید که تمام گیاهان برگ سبز منبع خوبی از ویتامین C بوده و نعناع طعم بسیار دلپذیری به آن‌ها اضافه می‌کند. برای رفع مشکل کم‌خونی زنان حامله می‌توان از این معجون در هر هفته یکبار استفاده کرد.

اگر در بارداری انار مصرف نمیکنید این مطلب انار و آب انار در دوران بارداری مفید یا مضر؟! را بخوانید

در نهایت، به عنوان یک زن حامله سعی کنید از یک رژیم غذایی متعادل در این دوران حساس استفاده نموده و مصرف برخی مواد مغذی را در طول این زمان، به طور خودسرانه کاهش داده یا حذف نکنید، زیرا چنین رژیم‌های غذایی منجر به بروز مشکل کم‌خونی در شما خواهد شد. همچنین، سطح هموگلوبین خون خود را قبل از انجام عمل تخمک‌گذاری در بدن خود بررسی کنید تا سطح آن حالت عادی داشته و با شروع دوران بارداری، بتواند روند تولید هموگلوبین را در بدن شما ادامه دهد. اگر باردار شدن زنان با یک برنامه از قبل طراحی شده نباشد، فرد در سه ماهه اول از دوران بارداری با کاهش میزان هموگلوبین خون خود روبرو شده و مشکل کم‌خونی پیدا خواهد نمود. در چنین شرایطی، اگر سطح هموگلوبین خون مادر باردار بسیار پایین باشد، او هرگز نباید خودسرانه مصرف مکمل‌ها را شروع کند؛ ابتدا او باید با یک پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت نموده و از توصیه‌ها او در این مورد استفاده کند. علاوه بر این موارد، یادتان باشد که مشکل کم‌خونی در زنان باردار تا زمانی که او از یک رژیم غذایی متعادل و مکمل‌های قوی استفاده کند، درمان خواهد شد؛ اما اگر این مشکل در بدن مادر بارداری نادیده گرفته شده و درمان نشود، می‌تواند سلامت مادر و کودک درون رحم او را در معرض شرایط سخت سلامتی قرار دهد. هرچه جنین داخل رحم بیشتر در معرض کم‌خونی قرار گیرد، سلامت او بیشتر در معرض خطر خواهد بود.

 کم‌خونی فیزیولوژیک در بارداری چیست؟

 یکی از دلایل اصلی بروز مشکل کم‌خونی در دوران بارداری زنان، همودیالیز است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که حجم پلاسمای خون مادر بارداری افزایش یابد؛ این حالت باعث کاهش تعداد هماتوکریت (نسبت حجم گلبول قرمز به کل حجم خون) و هیپوناترمی (سطح سدیم پایین در خون) در بدن مادر باردار شده و در برخی موارد هم باعث کاهش غلظت هموگلوبین خون او می‌شود. با اینکه پلاسمای موجود در خون مادر حامله کمک می‌کند تا مواد مغذی و اکسیژن لازم به بدن کودک درون رحم منتقل شود، اما پلاسمای اضافی سلول‌های قرمز خون در بدن مادر باردار نیز مشکل تلقی شده و اگر سطح آن به میزان 10.5 گرم بر دسی‌لیتر برسد، منجر به بروز آنمی فیزیولوژیک در بدن زنان باردار خواهد شد.