چگونه می­توانید شیر مادر را با دست بدوشید؟

همان‌طور که می‌دانید شیر مادر بهترین ماده غذایی برای نوزادان زیر دو سال است. با این که برخی از مادران همه تلاش خود را برای تغذیه نوزاد با شیر مادر می‌کنند، اما این امر همیشه امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل، برخی از آن‌ها مجبور هستند شیر خود را دوشیده و در شرایط مناسب، ذخیره کنند. این کار هم با دست امکان‌پذیر بوده و هم توسط پمپ‌های مخصوص پستان انجام می‌گیرد. مادران باید برای این منظور، چگونگی انجام درست کار و نکات احتیاطی را بدانند. برای همین، در ادامه این مقاله، گام‌های ضروری برای دوشیدن شیر مادر با دست‌ها، مزایای آن و اقدامات احتیاطی را برای مادران عزیز ارائه نموده‌ایم.

اگر پس از شیر گرفتن نوزادتان سینه هایتان درد میکند این مطلب آیا درد سینه های مادر بعد از شیر گرفتن کودک طبیعی است؟ را بخوانید.

چگونه می‌توان شیر مادر را با دست دوشید؟

تخلیه شیر مادر توسط دست، جایگزینی مناسب برای استفاده از دستگاه پمپ پستان می‌باشد. این روش، افزایش تولید شیر مادر و ذخیره آن را برای تغذیه نوزادان در ساعات بعدی امکان‌پذیر می‌کند. البته این فرآیند ممکن است در ابتدا امر، کاری خسته‌کننده به نظر برسد، ولی به مرور زمان ساده‌تر شده و خیلی راحت انجام می‌گیرد. در این مقاله، نحوه دوشیدن شیر مادر توسط دست را به شما ارائه خواهیم کرد. این گام‌ها به شرح زیر می‌باشند:

مرحله 1 – آماده‌سازی برای تخلیه شیر مادر:

به خاطر داشته باشید که شما باید در ابتدای کار، دست‌های خود را با صابون شسته و کاملاً ضدعفونی و خشک کنید. ناخن انگشتان دستان مادر نیز باید ترجیحاً کوتاه باشد تا از ایجاد خراش بر روی سینه‌ها یا صورت نوزاد در هنگام دوشیدن یا دادن شیر به کودک جلوگیری شود. سپس، یک دستمال یا حوله تمیز را در آب گرم خیس نموده و برای چند دقیقه بر روی پستان مورد نظر، به منظور دوشیدن شیر آن بپیچانید. جالب است بدانید که انجام این کار، بافت‌های پستان شما را نرم و لطیف کرده و تخلیه شیر به راحتی صورت می‌گیرد. البته این کار را می‌توان قبل از دوشیدن شیر با دستگاه پمپ نیز انجام داد.

سپس، روی یک صندلی راحتی نشسته و سینه را با دو دست بگیرید، طوری که دست راست زیر پستان و نزدیک نوک آن قرار گرفته و دست چپ بر بالای سینه، بالای نوک پستان باشد. در این گام، مرحله ماساژ دادن سینه خود را به آرامی شروع کنید. دست چپ و راست را به سمت نوک سینه حرکت داده و با این کار، کل سینه را ماساژ دهید. مراحل ماساژ پستان باید توسط دست سمت چپ تکرار شده و دست راست، همچنان بالای سینه قرار گیرد. حرکت دایره‌وار دستان در چنین حالتی جریان شیر را از کانال‌ها به سمت نوک پستان مادر تحریک می‌کند. حالت نشسته مستقیم مادر در چنین شرایطی باعث می‌شود تا نیروی گرانش زمین کاهش یافته و شیر آسان‌تر به سمت بیرون حرکت کند. در نهایت، به یاد داشته باشید که روند ماساژ دادن سینه‌های مادران شیرده باید ملایم باشد تا درد و ناراحتی برای مادر ایجاد نکند.

مرحله 2 – دریافت شیر از مادر شیرده:

در این مرحله، بهتر است یک فنجان یا شیشه شیر نوزاد را زیر نوک پستان نگه دارید تا شیر تولیدشده به راحتی جمع‌آوری شود. برای این منظور، انگشت شست خود را از سمت بالا و دو انگشت دیگر را در زیر نوک پستان قرار داده و به آرامی به سمت نوک سینه فشار دهید. فشار وارده باید در نزدیک نوک پستان تمام شود. در برخی از مادران، جریان شیر ممکن است بعد از وارد شدن فشار، اولیه شروع شود که برای این مادران، فقط یک محرک جهت ترشح شیر لازم بوده و نیاز به فشار دادن زیاد نخواهد بود. با تکرار این روند، به زودی متوجه خواهید شد که چند قطره شیر از نوک سینه شما تولید شده و فقط یک فنجان یا شیشه شیر برای جمع‌آوری آن لازم است. در نهایت، فراموش نکنید هنگامی که شیر شروع به ترشح کرد ،اعمال فشار ملایم را بر روی سینه‌ها ادامه دهید. فرایند فشار دادن باید بلافاصله قطع شده و دوباره از سر گرفته شود. این چرخه ادامه می‌یابد تا شیر دوشیده شده از سینه مادر به میزان چند قاشق غذاخوری برسد.

برای اطلاع از چگونگی افزایش شیر مادر این مطلب 6 روش ساده برای افزایش شیر مادر را بخوانید

مرحله 3 – مرحله پایانی دوشیدن شیر مادر:

به عنوان یک مادر شیرده یادتان باشد که اگر عمل دوشیدن شیر را تازه شروع کرده‌اید، در ابتدای کار حدود نیم ساعت طول خواهد کشید. زیاد نگران نباشید! اگر با وارد کردن فشار هنوز شیر کمی دریافت کرده‌اید، بهتر است دوباره عمل ماساژ دادن سینه‌ها را شروع کرده و چرخه فشار دادن را برای چندین بار دیگر ادامه دهید تا با زیاد شدن جریان شیر، میزان دریافت آن نیز افزایش یابد. در مرحله آخر، شیر را درون یک  ظرف درب‌دار نگهداری کنید تا برای زمان تغذیه نوزادتان سالم بماند.

با این که تکنیک فوق برای دوشیدن شیر مادران به بهترین شکل عمل می‌کند، اما برخی از زنان ممکن است از روش دیگری برای این کار استفاده کنند که دارای چند مرحله اضافی بوده و فقط فرد را خسته خواهد نمود. نکته مهم در این مورد، انجام اقدامات احتیاطی برای حفظ ایمنی شیر دوشیده شده، جهت تغذیه سالم نوزادان است.

اقدامات احتیاطی در هنگام دوشیدن شیر مادر توسط دست چیست؟

 هنگام دوشیدن شیر مادر به صورت دستی، شما باید اقدامات احتیاطی خاصی را انجام دهید که عبارتند از:

• ماساژ دادن سینه توسط دست خود مادر باید به آرامی صورت گرفته و بدون کشیده شدن پوست این ناحیه صورت گیرد. اگر پوست مادر خشک باشد و در هنگام ماساژ دادن دچار کشش شود، قبل از شروع ماساژ، او باید با یک قطره روغن، توسط کف دست این ناحیه را مرطوب کند.
• هرگز برای خارج نمودن شیر، نوک پستان و آرئولا آن را فشار ندهید و نکشید.  به خاطر داشته باشید که فشار دادن فقط باید در اطراف ناحیه آرئولا باشد؛ هرگز به طور مستقیم بر روی آن فشار وارد نکنید. همچنین، نباید در حین کار، نوک سینه را فشار دهید یا بکشید، زیرا ممکن است باعث ناراحتی و آسیب رسیدن به سینه مادر شیرده شود.
• ناحیه آرئولا را در جین خارج نمودن شیر، نکشید؛ وقتی فشار وارده بر آرئولا را قطع می‌کنید، هرگز بعد از آزاد شدن، آن را نکشید. این کار می‌تواند باعث بروز درد در بدن شما شده و ترک خوردگی‌های نوک سینه را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد.
• سینه‌های خود را زیاد فشرده نکنید؛ یادتان باشد فشار دادن بیش از حد پستان‌ها باعث افزایش جریان شیر یا عرضه آن نخواهد شد. فقط درد و ناراحتی ایجاد نموده و کار دوشیدن شیر را برای شما خسته‌کننده خواهد کرد.

رعایت نکات احتیاطی فوق باعث می‌شود تا روند دوشیدن شیر با دست برای شما راحت باشد.

مزایای دوشیدن شیر مادر به صورت دستی چیست؟

همان‌طور که می‌دانید دوشیدن شير توسط دست، مزایای متعددی برای مادر و نوزاد دارد، زیرا باعث می‌شود که ارزش تغذیه‌ای شیر به میزان قابل‌توجهی افزایش یابد. مزایای کلی دوشیدن شیر مادر به صورت دستی عبارتند از:

1- دوشیدن شیر بدون استفاده از پمپ پستان:

هنگامی که مادر به دستگاه پمپ پستان دسترسی نداشته باشد، می‌تواند با یاد گرفتن روش دستی، شیر خود را با استفاده دست‌ها، برای تغذیه نوزاد خود بدوشد. دستان مادر برای اعمال فشار نیاز به منبع نیروی دیگری ندارند، به این معنی که شما می‌توانید در هر مکانی شیر خود را با دست دوشیده و برای تغذیه نوزاد در ساعات دیگر آماده کنید.

2- آماده‌سازی و تمیز کردن این روش آسان است:

همان‌طور که می‌دانید دستگاه پمپ پستان باید قبل و بعد از مصرف ضدعفونی شده و کاملاً تمیز گردد. اما هنگامی که مادر برای دوشیدن شیر از دستان خود استفاده می‌کند، هیچ کدام از این مشکلات وجود نخواهد داشت. یادتان باشد که قبل از دوشیدن شیر، فقط باید دست‌های خود را شسته و از یک فنجان یا شیشه شیر برای جمع‌آوری شیر تولیدشده از سینه‌های خود استفاده کنید.

3- ماساژ دادن با دست، کمک می‌کند تا پستان‌ها قبل از تغذیه نوزاد سفت نشوند:

دوشیدن شیر به صورت دستی، درد سینه‌های مادر را تسکین داده و جریان یافتن شیر را در زمان شروع تغذیه نوزاد، زیاد می‌کند.

4- این روش، میزان ابتلا به عفونت‌های سینه را در زنان کاهش می‌دهد:

 دانستن نکات احتیاطی و بهداشتی در مورد دوشیدن شیر با دست، به مادران این امکان را می‌دهد که با وارد کردن فشار ملایم به سینه‌های خود، شیر مسدودشده در کانال‌های خروج شیر را، به ویژه هنگامی که دچار عفونت شده‌‌اند، باز کرده و از مبتلا شدن مادر به انواع عفونت‌ها مانند ماستیت جلوگیری کند. همچنین، پستان برخی از مادران ممکن است در روزهای اول بعد از تولد نوزاد سفت بوده و نوک آن بیرون نیامده باشد؛ ماساژ دادن با دست‌ها می‌تواند این مشکلات را به راحتی حل نماید.

اگر میخواهید شیر مادر را ذخیره کنید این مطلب چگونگی ذخیره شیر مادر و استفاده از آن برای نوزاد(بخش اول) را بخوانید.

6- روش دستی، به پیشگیری از درد شکم زنان زائو کمک می‌کند:

همان‌طور که می‌دانید پمپ‌های پستان اتوماتیک بوده و همیشه نمی‌توانند کنترل‌شده عمل کنند. در این روش، میزان فشار وارده بر سینه‌های مادر به عملکرد دستگاه بستگی دارد که چقدر سریع یا آرام کار می‌کند. همچنین، پمپاژ پستان توسط دستگاه پمپ می‌تواند نوک پستان مادر را به شدت دچار درد کند. این در حالی است که خلاقیت مادر در هنگام دوشیدن شیر با دست اجازه نمی‌دهد تا فشار زیادی بر نوک سینه‌ها وارد شده یا باعث ترک خوردن این ناحیه شود. همچنین، به مادرانی که به روش سزارین کودک خود را به دنیا آورده‌اند، کمک می‌کند تا زخم‌های شکم خود را بهبود داده و احتمال ابتلا به زخمی شدن نوک پستان را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهند.

7- مقرون به صرفه بودن این روش:

در نهایت،  به خاطر داشته باشید که برای دوشیدن شیر مادر به صورت دستی، دیگر نیازی خرید یا اجاره دستگاه پمپ پستان نیست. به همین دلیل، روش دستی مقرون به صرفه و ارزان می‌باشد.

نکاتی برای دوشیدن شیر مادر به صورت دستی:

همه ما می‌دانیم که دوشیدن شیر مادر توسط دست می‌تواند کار خسته‌کننده‌ای باشد. به همین دلیل، در ادامه این مقاله، چند نکته ساده را که باعث کم شدن فشار وارده بر سینه‌های شما در حین کار می‌شود، بیان کرده‌ایم که به شرح زیر می‌باشند:

1- کمک گرفتن از شریک زندگی خود:

اگر به عنوان یک مادر در حین دوشیدن شیر از سینه‌های خود به صورت دستی، دچار مشکل شدید، می‌توانید برای انجام این کار از شریک زندگی خود کمک بگیرید. در این موقعیت او می‌تواند حداقل شیشه شیر یا فنجان را برای جمع‌آوری شیر دوشیده شده در نزدیک نوک سینه شما نگه دارد تا شما بتوانید بر روی فرایند دوشیدن شیر بیشتر تمرکز کنید.

2- دوشیدن شیر را در هر زمان که دوست دارید، انجام دهید:

هنگامی که مادر شیر خود را با کمک دست می‌دوشد، می‌تواند فشار وارده بر سینه‌های خود را تنظیم نماید، زیرا برای این کار محدودیتی وجود ندارد. علاوه بر این مورد، او می‌تواند روند دوشیدن شیر را هر وقت که راحت بودد، مثلاً در وسط شب به صورت نشسته یا در هنگام صبح که از خواب بیدار می‌شود، انجام دهد.

3- در صورت اشتباه کردن در حین انجام کار، می‌توانید با متخصص تغذیه مشورت کنید:

اگر فرایند دوشیدن شیر توسط دست برای شما با درد سینه‌ها همراه است، باید با یک مشاور تغذیه در این مورد مشورت کنید.

آیا می‌توان بلافاصله پس از تولد نوزاد، شیر مادر را با کمک دست دوشید؟

بله، مادر زائو می‌تواند با استفاده از دست‌ها، اولین بار شیر خود را بلافاصله پس از تولد نوزاد بدوشد. این شیر بسیار مغذی بوده و به احتمال زیاد، در اندازه یک قاشق چای‌خوری و به حالت غلیظ می‌باشد که استفاده از آن برای همه نوزاد مفید است.

آیا میزان شیر دوشیده با دست، نسبت به میزان شیری که با دستگاه پمپاژ دوشیده می‌شود، کم است؟

خیر، متخصصان معتقدند که در مقدار شیر دوشیده شده با دست نسبت به میزان شیر دوشیده شده با دستگاه پمپ سینه هیچ فرقی وجود ندارد. البته در ابتدای کار، ممکن است میزان شیر تولیدی در هر دو روش ​​زیاد نباشد، اما به مرور زمان و با شروع تولید شیر در سینه‌های مادر زائو، میزان شیر به اندازه یک اونس (30 میلی‌لیتر) از روز چهارم بعد از زایمان، افزایش خواهد یافت.

بر اساس این توضیحات، دوشیدن شیر مادر توسط دست مزایای متعددی برای مادر و کودک او دارد که هیچ مادری نباید بدون  دلیل، این مزایای ارزشمند را از دست بدهد. اگر به دلایل پزشکی، مادر قادر نباشد تا نوزاد خود را به طور مستقیم با شیر خود تغذیه کند، می‌تواند در هر شرایطی و در هر مکانی، شیر خود را به کمک دست‌ها دوشیده و برای تغذیه فرزند خود آماده کند. انجام این کار علاوه بر این که بسیار آسان است، می‌تواند بی‌خطرترین و سریع‌ترین روش برای دوشیدن شیر مادر در مقایسه با دستگاه پمپاژ شیر باشد.