آیا احتمال بارداری در یائسگی وجود دارد؟ | میزان باروری و خطرات

اگر شما یک خانم با اطلاعات تخصصی اندکی هستید، بد نیست بدانید که مراحل مختلف چرخه بیولوژیکی زنان به 5 دوره بلوغ، قاعدگی، حاملگی، پیش از یائسگی و یائسگی تقسیم می شود. 4 مورد از این مراحل، به دنبال هم در زندگی هر خانم سالمی ظاهر می شوند؛ و البته بارداری در بیشتر دوران زندگی خانمها اتفاق میفتد. با این حال، پس از گذشتن از سن 35 سالگی، فرآیند بارداری با شدت کمتری انجام میشود. از حدود 40 سالگی، علائم یائسگی شروع می شود که عموما پایان تولید مثل نام برده میشود.

در دوران یائسگی تولید هورمونها به خصوص استروژن به قدری کاهش پیدا می کند که دیگر تخمدان ها توانایی تولید تخمک بالغ را نداشته باشند. در این شرایط نبود تخمک بالغ امکان بارداری هم از بین می رود. اما آیا این به این معنی است که بارداری در یائسگی به صفر می رسد؟

یائسگی به مرحله ای اطلاق می شود که در آن سطح هورمون استروژن در بدن فرد تا حدی کاهش می یابد که امکان تولید تخمک بالغ در بدن او وجود نخواهد داشت. قبل و بعد از یائسگی، دو مرحله دیگر به نام های پیش از یائسگی و پس از یائسگی (Postmenopause) وجود دارد.

 لازم است بدانید که روند یائسگی در بدن زنان کند می باشد و ماه ها یا سال ها قبل از پایان مرحله قاعدگی، علائم آن آغاز می شود. این روند دارای سه مرحله است که به شرح زیر می باشند:

1. مرحله پیش از یائسگی:

 در نظر داشته باشید که این دوره، با چرخه قاعدگی نامنظم مشخص می شود و می تواند حدود هشت تا ده سال قبل از یائسگی شروع شود. این روند در بدن بعضی از خانم ها از دهه 40 یا حتی دهه 30 شروع می شود. در این مرحله، تولید هورمون های استروژن و پروژسترون که وظیفه آزاد کردن تخمک از تخمدان ها را بر عهده دارند، به تدریج کاهش می یابد. در یکی دو سال اخیر، افت شدید استروژن در بدن فرد مشاهده می شود. در این مرحله، شما به احتمال زیاد دوره های نامنظم قاعدگی، تعریق در شب، گرگرفتگی، فراموشی، نوسانات خلقی، مفاصل سفت، افزایش وزن و افت میل جنسی را تجربه می کنید. به دلیل نامنظم شدن سیکل قاعدگی برخی از خانم ها تصور میکنند احتمال بارداری هم به شدت کاهش می یابد؛ اما در حقیقت به دلیل انجام فرآیند تخمک گذاری هر چند نامنظم، احتمال بارداری در پیش از یائسگی هم وجود دارد.

2. مرحله یائسگی:

این مرحله زمانی آغاز می شود که یک زن، حداقل به مدت یک سال دوره قاعدگی را مشاهده نکند. معمولاً، این دوره بین 45 تا 50 سالگی رخ می دهد. در این دوره، تخمدان ها روند آزاد شدن تخمک را متوقف می کنند و فعالیت تولید مثلی فرد به پایان می رسد. بر این اساس، می توان ادعا کرد که در مرحله یائسگی، بدن فرد نمی تواند تخمک گذاری کند.

3. مرحله پس از یائسگی:

در مرحله پس از یائسگی، علائم یائسگی در بدن زنان کاهش می یابد. با این حال، کاهش سطح استروژن زنان را در برابر مشکلات سلامتی مانند پوکی استخوان، بیماری های قلبی و چاقی آسیب پذیرتر می کند. با این حال، به این نکته مهم توجه داشته باشید که مصرف داروهای ضروری و تغییر در شیوه زندگی می تواند خطر ابتلا به این شرایط را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

در واقع، با آغاز روند یائسگی، چرخه تولید مثل زنان نامنظم شده، ریتم خود را از دست داده و در نهایت متوقف می شود. اگر می خواهید تحت چنین شرایطی باردار شوید، چه کارهایی باید انجام دهید؟

آیا می توان در طول دوره پیش از یائسگی باردار شد؟

 جالب است بدانید که تا رسیدن به مرحله یائسگی، احتمال بارداری در بدن زنان وجود دارد، اما ممکن است دشوار باشد. در مرحله پیش از یائسگی، اگرچه دوره های قاعدگی شما نامنظم است، اما بدن شما هنوز هم تخمک گذاری کرده و تخمدان ها تخمک های بالغ را آزاد می کنند.

با توجه به تغییر سبک زندگی افراد و افزایش چشمگیر سن ازدواج و تولد فرزند، بسیاری از خانمها به بارداری در سنین بالا فکر می کنند. به همین دلیل امروزه تحقیقات و آزمایشاتی در زمینه های معکوس یا کند کردن روند یائسگی و افزایش سن تخمک گذاری انجام می شود که بدین وسیله با دارو درمانی و هورمون درمانی از روند پایان تخمک گذاری جلوگیری می شود. از دیگر روش های مشابه میتوان به روش های کمک باروری IVF (لقاح آزمایشگاهی)  نیز اشاره کرد؛ البته شایان ذکر است که هیچ یک از این روش ها مانع بروز خطرات و عوارض بارداری در سنین بالا نخواهند شد.

افزایش 10 برابری ناهنجاری‌های کروموزومی بعد از 35 سالگی (اختلالات مادرزادی): در کشورهای پیشرفته کنونی به دلیل طولانی شدن روند تحصیل و اشتغال و ازدواج، بیشتر بارداریها پس از سی سالگی رخ می دهند. خانم ها معمولا یک بار در سی سالگی افت باروری را تجربه می کنند؛ و یک بار در سی و پنج سالگی افت شدیدتر؛ در نهایت بعد از 42 سالگی احتمال بارداری بسیار کم است و اگر هم اتفاق بیفتد به صورت کاملا تصادفی است.

بر اساس این مطالب می توان نتیجه گیری کرد بازه ی سنی 25 تا 35 بهترین زمان بارداریست، زیرا بدن در حالت جسمانی سالم تری قرار دارد و خطر ابتلا به بیماری های دوران بارداری بسیار کم است.

اگر در بارداری های 25سالگی، از هر 2500 جنین یکی مشکلات کروموزومی داشته باشد، در بارداری های سن 35 سالگی این عدد به 1 از هر 250 مورد می رسد؛ همچنین در سن 42 سالگی این عدد به 1 از هر 42 مورد افزایش می یابد. پس در نتیجه با افزایش سن و کاهش کیفیت تخمک ها، احتمال ناهنجاری های جنینی، دیابت، مرگ داخل رحمی جنین، عوارض و ناهنجاری های قلبی و مغزی، سقط و کاهش رشد داخل رحمی جنین افزایش می یابد.

به خصوص اگر اولین حاملگی بعد از 35 سالگی اتفاق بیفتد احتمال پرکلامسی یا فشار خون بارداری و تصلب شرایین بسیار بیشتر می‌شود. این وضعیت می‌تواند برای مادر هم بسیار خطرناک باشد و ممکن است همراه با آن تشنج نیز اتفاق بیفتد. گاهی اوقات کیفیت تخمک‌ها به قدری خراب می‌شود که فرد دیگر نمی‌تواند باردار شود. به طور کلی حاملگی‌های بالای 35 سال، حاملگی‌های پُر خطر نامیده می‌شوند.

در سنین بالای 35 سالگی احتمال دوقلوزایی افزایش پیدا میکند . معمولا به دلیل استفاده از روش های کمک باروری در سنین بالای 35 سالگی ، احتمال دوقلوزایی هم افزایش می یابد، اما این مسئله ربطی به سن ندارد بلکه در اثر داروها اتفاق میفتد.

احتمال دوقلو بودن تخم ها همیشه 1 در 250 است؛ به جز مواردی که سابقه خانوادگی دارند.

همچنین در آمریکا کسانی که بالای 35 سالگی باردار شده باشند تحت عمل سزارین قرار میگیرند، چرا که احتمال ایجاد مشکلات حین زایمان در این سنین بیشتر است؛ به خصوص برای کسی که بارداریش بالای 35 سالگی اتفاق میفتد؛ سایت مامانم دات کام نیز به شما توصیه میکند اگر در شرایط مشابهی قرار دارید، حتما از پزشک متخصص درخواست راهنمایی و کمک بکنید.

چگونه حاملگی در طول مرحله پیش از یائسگی رخ می دهد؟

 همان طور که قبلاً اشاره شد، با وجود دوره های قاعدگی نامنظم، تخمک گذاری در بدن زنان، در مرحله پیش از یائسگی رخ می دهد. بنابراین، احتمال آزاد شدن تخمک سالم وجود دارد که با آزاد شدن اسپرم بارور می شود. علائمی مانند حساسیت به پستان و ترشحات واژینالی سفید می تواند به شما در تشخیص زمان تخمک گذاری کمک کند. مقاربت جنسی محافظت نشده 3-4 روز قبل از تخمک گذاری و در روز تخمک گذاری می تواند شانس بارداری شما را افزایش دهد.

آیا احتمال بارداری در یائسگی وجود دارد؟

 به محض یائسگی، دیگر روند تخمک گذاری در بدن زنان قطع می شود. به عنوان یک شخص دارای اطلاعات تخصصی کم به خاطر بسپارید که زنان در سنین مختلف وارد مرحله یائسگی می شوند؛ این اتفاق معمولاً در هر زمان بین 40 تا 55 سالگی اتفاق می افتد و احتمال بارداری در یائسگی تقریبا صفر می باشد

چگونه میتوانم بفهمم که بدنم هنوز بارور است؟

 به دست آوردن اطلاعات دقیق در مورد باروری زنان دشوار است، زیرا چرخه قاعدگی در طول دوره پیش از یائسگی نامنظم می شود. بر این اساس، ممکن است بدن تخمک گذاری کند یا نه. همچنین، سطح هورمون های استروژن، پروژسترون و هورمون های دیگر که بر کیفیت تخمک تأثیر می گذارند، نوسان می کنند. همه این عوامل باعث کاهش باروری زنان می شود، اما دقیقاً نمی توان گفت که احتمال بارداری طبیعی در بدن از بین می رود.

باید کسانی که قصد اقدام به بارداری در یائسگی دارند از نظر موارد زیر مورد بررسی قرار بگیرند:

1. سلامت خانم یائسه از نظر قلبی - کلیوی برای تحمل داروهای آماده سازی اندوپروپین حاملگی بررسی گردد.
2. ریسک عوارض حاملگی مثل فشار خون حاملگی، اختلال رشد جنین در زنان مسن تر از 40 سال خیلی بالاست.
3. رحم خانم یائسه باید حتما سالم باشد.

شانس بارداری در یائسگی و پیش از یائسگی 

 اگر امیدوار هستید که در طول مرحله پیش از یائسگی باردار شوید، باید با پزشک متخصص زنان و زایمان در این مورد مشورت کنید. همچنین، برخی اقدامات ساده می تواند شانس بارداری شما را افزایش دهد که مهم ترین این موارد به شرح زیر می باشند:

• مقاربت در روزهای تخمک گذاری: علائم تخمک گذاری در بدن خود مانند حساسیت پستان، نفخ شکم، افزایش میل جنسی، گرفتگی جزئی عضلات و ترشحات سفید واژینالی را در نظر بگیرید. توجه داشته باشید که زمان تخمک گذاری، بارورترین دوره در چرخه قاعدگی زنان است.
• رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش منظم: رژیم غذایی و برنامه ورزشی متعادلی داشته باشید تا سالم بمانید. رعایت این موارد، احتمال بارداری شما را بهبود می بخشد.
• لقاح آزمایشگاهی (IVF): استفاده از روند درمانی لقاح آزمایشگاهی در دوران پیش از یائسگی یا یائسگی می تواند شانس باردار شدن زنان را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. در این حالت، شاید شما مجبور شوید تا از تخمک هایی که در گذشته یخ زده بودند یا تخمک های افراد اهداکننده استفاده کنید. همچنین، ممکن است شما برای آماده سازی بدن خود برای کاشت و بارداری به هورمون درمانی نیاز داشته باشید. با این حال، این روش درمانی ممکن است در بدن برخی از زنان نتیجه مناسبی نداشته باشد.

بر اساس این توضیحات، می توان ادعا کرد که با تغییر در شیوه زندگی و کمک های پزشکی، ممکن است شما در مرحله پیش از یائسگی باردار شوید. اما آیا بارداری در مرحله پیش از یائسگی برای شما و کودک بی خطر است؟

خطرات بارداری در یائسگی و پیش از یائسگی

 لازم است بدانید که با بالا رفتن سن بیشتر از 35 سالگی، بارداری برای زنان خطرناک می شود. در ادامه، برخی از خطرات بارداری در یائسگی و پیش از یائسگی برای شما و جنین ارائه شده است. روش درمانی لقاح آزمایشگاهی می تواند منجر به تولید جنین های متعدد در بدن مادر شود. همچنین، این احتمال وجود دارد که باعث زایمان زودرس، وزن کم نوزاد در هنگام تولد و عوارض بعد از زایمان شود. علاوه بر این موارد، بارداری زنان در مرحله پیش از یائسگی و یائسگی می تواند برخی عوارض جانبی را به دنبال داشته باشد که شایع ترین این موارد به شرح زیر می باشند:

• فشار خون بالا که می تواند منجر به بروز بیماری پره اكلامپسی شود و می‌تواند آسیب مغزی، اختلال در عملکرد کلیه و کبد، لخته شدن خون، وجود مایع در ریه، تشنج و همچنین مرگ مادر و نوزاد را سبب شود.
• سقط جنین یا تولد جنین مرده
• دیابت بارداری.
• بروز مشکلاتی در جفت؛ که در آن جفت در رحم کوتاه تر شده و در هنگام زایمان، مشکلاتی را ایجاد می کند ؛ یا اختلالاتی در جفت که منجر به مشکلات رشد جنین، زایمان زودرس یا تولد جنین مرده می‌شود.
• placenta previa یا همان جفت سر راهی (حالتی می‌باشد که جفت به طور غیرمعمول در پایین رحم قرار می‌گیرد و می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی به هنگام زایمان شود.)
• قطع جفت که در آن جفت از رحم جدا می شود؛ این اتفاق نیز باعث ایجاد مشکلاتی در روند رشد جنین شده و زایمان زودرس را به دنبال خواهد داشت.
• نیاز به عمل سزارین یا سقط جنین.
• وزن کم نوزاد در هنگام تولد.
• حاملگی خارج رحمی؛ که در آن تخمک در خارج از رحم مادر کاشته می شود.
• افزایش احتمال نقص نوزاد در هنگام تولد.
• داشتن حاملگی‌های متعدد، به ویژه اگر فرد تحت درمان IVF قرار گرفته باشد.

در نهایت، به عنوان یک مادر جوان و بی تجربه به یاد داشته باشید که هر چه پیرتر شوید، احتمال بروز عوارض در روند بارداری و زایمان شما بیشتر می شود. بنابراین، اگر تصمیم دارید که در این سن، فرزند دیگری نداشته باشید، بهتر است از روش های پیشگیری از بارداری بهره ببرید.

این آزمایش‌ها را 6 ماه قبل از بارداری انجام دهید .

به تمام خانم‌ها توصیه می‌شود 6 ماه قبل از بارداری به پزشک زنان مراجعه کنند تا تمام آزمایش‌های روتین و مورد نیاز را انجام دهند. البته امروزه وزارت‌خانه انجام این آزمایش‌ها را اجباری کرده است. در این آزمایش‌ها کم خونی، فعالیت غده تیروئید، گروه خونی، هپاتیت، ایدز، سیفلیس، عملکرد کلیه و … بررسی می‌شوند.

همچنین واکسن‌هایی که قبلاً تزریق نشده‌اند مانند واکسن کزاز، سرخچه و … برای فرد تزریق خواهد شد. سپس از او درخواست می‌شود حتماً 3 ماه قبل از بارداری شروع به مصرف مولتی ویتامین‌ها و اسید فولیک کند و یک زندگی سالم داشته باشد.

یعنی میزان مصرف فست فود، چربی، شیرینی و نشاسته را کاهش دهد و از انواع پروتئین‌ها، حبوبات، سبزیجات، لبنیات کم چرب و یک یا دو بار در هفته از ماهی استفاده کند. همچنین لازم است هر روز ورزش‌های مناسبی انجام دهد برای مثال می‌تواند روزی 45 دقیقه تا 1 ساعت پیاده‌روی تُند داشته باشد و یا شنا، ایروبیک و هر ورزشی که دوست دارد انجام دهد تا عضلاتش آمادگی اضافه شدن 2 لیتر خون و 15 تا 20 ضربان قلب و کشش و تحمل حداقل 12 کیلو اضافه وزن را در حین بارداری داشته باشد. اگر سیگاری است حتما سیگار را قطع کند و قلیان را کنار بگذارد. در صورت وجود اعتیاد نیز باید حتماً مصرف مواد را ترک کند تا در حین بارداری مشکلی پیش نیاید. 

آیا زنان در دوران پیش از یائسگی یا یائسگی هم به روش های پیشگیری از بارداری نیاز دارند؟  اگرچه در بارداری در یائسگی و مراحل پیش از یائسگی احتمال بارداری کمتر است، اما توصیه می شود که زنان از داروهای ضد بارداری استفاده کنند. در این دوره، امکان تخمک گذاری در بدن زنان وجود دارد؛ حتی اگر پریودها نامنظم باشند. استفاده از روش های پیشگیری از بارداری مانند کاندوم نه تنها از بارداری غیرمترقبه جلوگیری می کند؛ بلکه به شما در جلوگیری از عفونت های مقاربتی نیز کمک شایانی خواهد کرد.

آیا یائسگی قابل برگشت است؟

تحقیقات انجام شده بر روی هشت زن در دوره پیش از یائسگی نشان داده است كه ترمیم موقت فعالیت تخمدان ها امكان پذیر است. در این روند، پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) به تخمدان های زنان تزریق شد. بعد از گذشت یک تا سه ماه، همه شرکت کنندگان دوره های منظم قاعدگی را تجربه کردند؛ پزشک نیز تخمک های بالغ را برای لقاح بازیابی نمود. تحقیقات دیگری نشان داده است که ملاتونین چرخه قاعدگی را در بدن خانم هایی که در مرحله پیش از یائسگی یا یائسگی بودند، ترمیم کرده است. در نظر داشته باشید که ملاتونین در تولید هورمون های تولید مثلی نقش اساسی دارد. با این حال، این مطالعات محدود هستند و ممکن است جهانی نباشند.

دکتر کریس ونتر متخصص زنان زایمان می گوید: ماهانه هر تخمک باید برای بارور شدن از روند جداشدن کروموزم در تخمک تبعیت کند و از کروموزوم xx46 به نصف آن یعنی xx23 تقسیم شود. هر چه سن تخمک بالاتر می رود خطر تقسیم نامساوی آن افزایش می یابد و در نتیجه تولید تخمک غیرعادی متحمل تر خواهد شد. هر چه بارداری خود را به تاخیر بیندازید، توانایی جسمی برای لقاح جنین کاهش و زمانی که برای بارداری نیاز دارید افزایش می یابد.
وقتی بیست ساله هستید، هر ماه حداقل 25 درصد شانس بارداری دارید، در حالی که خانم های میانسالتر یعنی چهل و بیشتر از شانس کمتری برخوردار هستند. این به این معنیست که علاوه بر کاهش احتمال بارداری در این سنین، خطر سقط جنین به دلیل اختلال در تقسیم کروموزوم ها افزایش می یابد.
اگر کمتر از سی سال سن دارید و بعد از یک سال آمیزش جنسی بدون مراقبت نتوانستید باردار شوید، پس باید به فکر مراجعه به متخصص زنان باشید. در سن بیست سالگی، حدودا چهار ماه برای لقاح جنین زمان نیاز است، با نزدیک شدن به دهه ی سی سالگی این زمان به هشت ماه می رسد و پس از گذشتن از سی و پنج سالگی به طور میانگین حداقل هجده ماه برای انجام عمل لقاح زمان نیاز است.

اگر به فکر بارداری در سنین بالا هستید، یا در بهترین سنین تخمک گذاری شرایط بارداری ندارید توصیه می شود به فکر ذخیره تخمک خود در بانک تخمک باشید. این کار میتواند به شما کمک کند تا بدون نگرانی در مورد تولید تخمک، بتوانید بارداری در یائسگی را تجربه کنید. به گفته ی دکتر وینتر، مسئله ی سن در باره ی رحم خانم ها نیست بلکه در باره ی کیفیت تخمک ها و تخمک گذاری است.

در نهایت، اگر می خواهید در دوران یائسگی بچه دار شوید ، می توانید کودکی را به فرزندی قبول کنید. این امر غرایز والدینی شما را ارضا کرده؛ در عین حال نوید زندگی بهتر را به یک کودک کوچک می دهد. اما اگر تمایل شدید به داشتن فرزندان بیولوژیکی، بعد از یائسگی دارید، با پزشک متخصص زنان و زایمان در مورد امکاناتی که دارید (از جمله فریز کردن تخمک) و خطرات ناشی از این اتفاق صحبت کنید.