مشكل هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنين را جدی بگیرید (بخش اول)

هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنين چیست؟

در ابتدا لازم است بدانيد كه هیدروپس فتالیس یک نوع بیماری نیست، اما نشانگر وجود نوعی عارضه جنینی است که در صورت انجام سونوگرافی از جنين مشخص می شود. در واقع می توان ادعا كرد که هیدروپس فتالیس به عنوان تجمع غیر طبیعی مایعات در حداقل دو عضو مختلف از بدن جنین تعریف شده است. به عنوان يك مادر باردار به یاد داشته باشید که فضاهای پر از مایع می تواند در جاهای مختلف بدن جنین داخل رحم مادر رخ دهد. از جمله اعضاي داخلي بدن جنين كه احتمال تجمع مايعات در آن ها بيشتر است، عبارتند از:
• حفره شکمی جنین (استسقاء)
• اطراف قلب جنین (افیوژن پریکارد)
• اطراف ریه های جنین ( افیوژن پلور )
• زير پوست جنين و يا ادم ژنرالیزه (پشام و یا تورم پوست)

مهم ترين نشانه های هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنين:

• Polyhydramnios (وجود مایع آمنیوتیک بیش از حد در کیسه رحمی)
• ضخامت بیش از حد جفت

انواع هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنين:

عارضه جنيني هیدروپس فتالیس به دو دسته تقسیم می شود. نوع اول آن هیدروپس فتالیس ایمنی (که با نام هیدروپس فتالیس erythroblastosis نیز شناخته می شود) و نوع دوم آن هیدروپس فتالیس غیرایمنی ناميده مي شوند.

1. هیدروپس فتالیس ایمنی (هیدروپس فتالیس erythroblastosis):

هیدروپس فتالیس ایمنی موقعی در بدن جنین اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن خود مادر باردار به سلول های خونی جنین داخل رحم او حمله کنند. به عنوان مثال، اگر مادري که دارای گروه خونی با Rh منفی است، جنینی را در داخل رحم خود حمل کند كه دارای گروه خونی با Rh مثبت باشد، ممکن است سیستم ایمنی بدن مادر در واکنش به این حالت سلول های خونی جنين با Rh مثبت را مورد حمله خود قرار داده و آن ها را از بین ببرد. نوزادانی که در این شرایط به دنیا می آیند، به احتمال زياد مبتلا به کم خونی بوده و یا تعداد گلبول های قرمز خون آن ها بسیار پایین خواهد بود. معمولا، در این حالت بدن جنین تلاش می کند تا سلول های خوني بیشتری را بسازد. بنابراین، تمام اندام هاي بدن جنين در این کار به او کمک خواهند کرد، تا خون بیشتری ساخته و جايگزين خون از دست رفته بكند. اما در شرايطي كه این کار با شکست روبرو شود، باعث بروز تورم شديد در اعضای بدن جنین خواهد شد. پایین بودن ميزان سلول های خونی در بدن جنین داخل رحم مادر، اعضای بدن او مانند کبد، کلیه ها، غده آدرنال و قلب را تحت تاثیر خود قرار می دهد. درنهايت، هم بروز اين عارضه، عملکرد اندام هاي داخلي بدن جنين را سخت تر نموده و مي تواند به شکست بدن او منجر شود.
در چنين شرايطي، سلول های خونی بيشتري در اندام های نابالغ جنين، به منظور مقابله كردن با کمبود خون در بدن او توليد مي شود كه در علم پزشكي اين حالت با عنوان erythroblasts شناخته شده است. در واقع، بروز اين شرايط در بدن جنين مترادف با عارضه جنيني هیدروپس فتالیس ایمنی است که در اكثر موارد، با از بين رفتن جنين پایان می پذیرد. امااین نکته را به خاطر داشته باشید که در اغلب موارد در صورت بروز ناسازگاری RH خون مادر و جنين داخل رحم او در روند بارداری(مادر داراي Rh منفی و جنين داخل رحم او داراي Rh مثبت باشد.) منجر به همولیتیک (خون) شدید و يا همولیتیک متوسط خواهد شد. با این حال، آمار هاي اخير سازمان بهداشت جهاني نشان داده است که در20 تا 25 درصد از این جنین ها، نوع شدید تر همولیتیک روی مي دهد که منجر به بروز عارضه هیدروپس فتالیس در بدن جنین خواهد شد. جالب است بدانيد كه بروز هیدروپس فتالیس ایمنی در اكثر بارداری ها بعد از کشف داروي روگام در سال 1960، تا حد زيادي کاهش یافته است. داروي روگام یک نوع ماده تزريقي است که در دوران بارداری، به مادر تزريق می شود تا بدن او را از حمله به بدن جنین داخل رحمش باز دارد.

2.هیدروپس فتالیس غیرایمنی:

به وجود آمدن هیدروپس فتالیس غیرایمنی در دوران بارداری مادران باعث می شود تا در حدود 75 تا 90 درصد از علائم هیدروپس فتالیس ایمنی هم در بدن جنین دیده شود. بروز عارضه جنيني هیدروپس فتالیس غیر ایمنی را می توان نشانه ای از وجود شرایط نامتعادل مادرزادی در جنین عنوان کرد. تا به امروز، تعداد کمی از علل بروز عارضه هیدروپس فتالیس غیرایمنی در بدن جنين شناخته شده است، که مهم ترين آن ها عبارتند از:
• اگر شرایط بدنی جنین داخل رحم شما به گونه ای باشد که باعث پایین آمدن تعداد سلول های خونی در او شود اين سلول های خونی در بدن او به راحتی نابود خواهند شد.
• از جمله اين شرايط خطرناک مي توان به رخ دادن هر نوع خونریزی در داخل بدن جنین، وجود مشکلاتی در رابطه با تولید سلول های خون در بدن او و اختلالات ژنتیکی اشاره كرد. معمولا، این شرایط در حدود 10 تا 27 درصد از علل بروز مشکل هیدروپس فتالیس در جنین را تشکیل می-دهند.
• همچنين، وجود برخی عفونت های خاص مانند سفلیس، ویروس سیتومگال و پاروویروس در بدن مادر باردار و عبور آن ها به بدن جنین از طریق رگ های خونی جفت، در حدود 8 درصد از شرایط مبتلا شدن جنین به عارضه هیدروپس فتالیس را مهیا می کند.
• علاوه بر اين موارد، وجود سندرم های ژنتیکی و اختلالات شديد در سوخت و ساز بدن مادر باردار، هم در حدود 10 درصد از شرایط مبتلا شدن جنین به عارضه هیدروپس فتالیس را مهیا می کند.
• لازم است به عنوان يك مادر باردار بدانيد كه وجود نقائص عضوي كوچك در هنگام تشکیل جنین، بر عملکرد قلب او تاثیر زیادی می گذارد. نقص اندام ها در جنین باعث وارد شدن فشار بيشتر بر روی قلب او شده و کار قلب را سخت تر می کند. پس، مي توان اشتدلال كرد كه وجود تومورهای جنینی و یا توده هایی مانند فتق دیافراگم، ناهنجاری آدنوماتویید کیستیک، تراتوم sacrococcygeal و کلیه پلی کیستیک هم در حدود 10 درصد از شرایط مبتلا شدن جنین به عارضه هیدروپس فتالیس را مهیا می کند.
• معمولا، نوزاداني که با مشکلات قلبی و یا نقص عضو در هنگام تولد به دنیا بیایند، حدود 40 درصد بیشتر از دیگر نوزادان به این مشکلات مبتلا می شوند. البته، جالب است بدانيد كه موارد زیادی از این مشکلات مربوط به نوع عملکرد جفت، بند ناف و یا بدن مادر باردار می شود. در 5 تا 8 درصد موارد، پزشکان می توانند علت این عارضه هیدروپس فتالیس در بدن جنين را شناسایی کنند. البته تمام این مشکلات با عنوان موارد ایدیوپاتیک طبقه بندی می شود به این معنی که تا به امروز رخ دادن انواع عارضه هیدروپس فتالیس در نتیجه ي یک علت ناشناخته در جنين روی می دهد.
• بروز عارضه هیدروپس فتالیس ایمنی و یا erythroblastosis از سال1960 با توجه به کشف RH گلوبولین ایمنی و یا داروي روگام به طور چشمگیری کاهش یافته و روند بهبود این نوع مشکلات هم آسان تر شده است. معمولا، شناسایی و درمان عارضه هیدروپس فتالیس غیرایمنی نسبت به نوع ایمنی آن سخت تر است، زیرا در بسیاری از موارد عارضه هیدروپس فتالیس غیرایمنی منجر به مرگ جنین در داخل رحم مادر و یا سقط او می شود. بهتر است اين نكته مهم را هم بدانید که در برخی موارد عارضه هیدروپس فتالیس خود به خود در بدن جنین اتفاق می افتد و علت مشخصی هم ندارد به ویژه هنگامی که اين عارضه در نتیجه بروز یک فرایند عفونی در بدن مادر باشد.

روش تشخیص هیدروپس فتالیس پس از تولد نوزاد :

در شرایط معمولی، پزشکان وجود عارضه هیدروپس فتالیس را قبل از تولد نوزاد با استفاده از سونوگرافی تشخیص می دهند. اما به خاطر داشته باشيد زمانی که اين عارضه به صورت غیرطبیعی و به صورت مجموعه-های سیال حداقل در دو فضای مختلف از بدن جنین وجود داشته باشد تشخیص آن دشوار خواهد بود.
اگر تجمع مایع تنها در یک منطقه از بدن جنین و به مقدار بسیار کمي رخ داده باشد، پزشکان نمی توانند صد در صد تشخیص دهند که عارضه موجود در بدن او هیدروپس فتالیس باشد. در عوض اگر مقدار مایع در یک نقطه از بدن جنین افزایش یابد، دکتر معالج شما مي تواند به سادگی آن منطقه را شناسایی کند. روش تشخیص تورم بیش از حد ناشی از عارضه هیدروپس فتالیس غیرایمنی شامل یک نوع آزمایش خون از مادر در دوران بارداری است که به نظر می رسد برای شناسایی آنتی بادی های مرتبط با ناسازگاری های گروه خونی، گزینه مناسبی باشد.

انجام آزمایشات پس از تشخیص مشکل هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنين:

از آنجا که وجود ناهنجاری قلبی و یا اختلالات ژنتیکی از علل شایع بروز مشکل هیدروپس فتالیس غیرایمنی در بدن جنین به شمار مي روند، پزشكان متخصص زنان و زايمان توصیه اکید برای انجام اکوکاردیوگرافی جنینی (سونوگرافی تخصصی قلب) را به منظور تشخیص هر نوع ناهنجاری های ساختاری و یا ریتم غیرطبیعی قلب دارند. سایر آزمایشاتی که دکتر انجام آنها را به مادر باردار توصیه مي کند، مربوط به وجود انواع مختلف عفونت ها، اختلالات ژنتیکی و یا دیگر مسائل مادرزادی مي باشد که ممکن است با بروز عارضه هیدروپس فتالیس در بدن جنین مرتبط باشد. همچنین، در برخی موارد هم ممکن است دکتر معالج، مشاوران ژنتیکی را برای کمک به ارزیابی عارضه هیدروپس فتالیس و حل آن به مادران باردار معرفي نماید.
به عنوان يك خانم باردار به خاطر داشته باشيد كه اگر دکتر معالج شما اطمینان داشته باشد كه جنين داخل رحمتان به يكي از انواع عارضه هاي هیدروپس فتالیس مبتلا است، حتما شما را به یک perinatologist و یا متخصص حاملگی های پرخطر معرفی خواهد کرد.

در مشكل هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنين را جدی بگیرید (بخش دوم) راههای تشخیص و درمان هیدروپس فتالیس را دنبال کنید.