چگونه از نقطه نرمی جمجمه نوزادام مراقبت کنم؟

در ابتدا، لازم است بدانید که قسمت‌ی از جمجمه نوزادان كه هنوز سخت نشده، کاملاً قابل لمس بوده و بسیار نرم می‌باشد، "نقطه نرمی جمجمه" نام‌یده م‌ی‌شود. این نقطه نرم از بدن نوزادان، یک ناحیه بسیار آسیب‌پذیر بر فرق سر آن‌ها بوده و با رشد نوزاد، هدف خاصی را دنبال می‌کند. چرا این نقطه نرم بر روی سر نوزادان وجود دارد؟ چه مدت طول می‌کشد تا نقطه نرمی جمجمه نوزادان کاملاً سفت شود؟ همه چیز در مورد نقطه نرم فرق سر نوزادان و نحوه مراقبت از آن در ادامه این مقاله عنوان شده است؛ مادران عزیز می‌توانند با خواندن آن، اطلاعات کاملی در مورد این موضوع به دست آورند.

اگر میخواهید از نوزاد خود مراقبت کنید این مطلب 10 نکته مهم جهت مراقبت از نوزادان را بخوانید

نقطه نرمی جمجمه نوزادان چیست؟

 نقطه نرمی بر روی فرق سر نوزادان، در فضای بین استخوان‌های جمجمه‌ای وجود دارد. در واقع، هنوز استخوان‌های جمجمه‌ای نوزاد به هم نرسیده و ترکیب نشده‌اند که در عرض مدت کوتاهی، با پیشرفت روند رشد نوزاد این نقطه توسط یک غشاء سخت پوشیده می‌شود. در اصطلاح پزشکی به این نقطه نرم "فونتنل" گفته می‌شود. برای درک وجود فونتنل در فرق سر نوزادان، ضروری است که ابتدا ساختار جمجمه‌ای کودک خود را به طور کامل بشناسیم.

ساختار جمجمه‌ای نوزادان چگونه است؟

جمجمه نوزادان ممکن است به عنوان یک استخوان تکی به نظر برسد، اما این قسمت شامل چندین استخوان بوده و توسط یک باند فیبرینی بافتی به نام "نخاع جمجمه" به هم وصل شده است. در بچه‌ها، جمجمه از 6 استخوان تشکیل شده است: استخوان پیشانی، استخوان گوشه (استخوان عقب پایین جمجمه)، دو استخوان ضخیم (استخوان بالای جمجمه) و دو استخوان مقطعی (استخوان موجود در قسمت گوش‌های نوزاد). از آنجایی که این استخوان‌های نوزادان بزرگ هستند، با همدیگر همخوانی نداشته و شکاف قابل توجهی را بر روی سر آن‌ها به وجود می‌آورند که توسط یک غشاء نرم و ملایم پر شده است.

عملکرد نقطه نرمی جمجمه نوزادان چیست؟

 به یاد داشته باشید که نقطه نرمی جمجمه نوزادان دو عمل اصلی را انجام می‌دهد که به شرح زیر می‌باشند:

•  در مرحله اول، نقطه نرمی جمجمه نوزادان از فشرده شدن جمجمه در هنگام زایمان جلوگیری می‌کند؛ این قسمت از بدن نوزادان خروج آن‌ها را از طریق کانال تولد آسان‌تر می‌کند، بدون این که به استخوان جمجمه آسیبی رسیده یا دچار فشرده شدن شود.
•  همچنین، نقطه نرمی جمجمه نوزادان به رشد سریع مغز آن‌ها در دوران بعد از تولد کمک می‌کند. مغز نوزادان در دوران بارداری و در زمان پس از تولد می‌تواند رشد سریع‌تری را نسبت به قسمت‌های دیگر بدن تجربه کند که اگر استخوان جمجمه کودک با هم همخوانی داشته و به هم جوش خورده باشند، این عمل امکان‌پذیر نخواهد بود. به همین دلیل، می‌توان ادعا کرد که نقطه نرمی جمجمه نوزادان به حفظ انعکاس عکس‌العمل جمجمه آن‌ها کمک نموده و به راحتی می‌تواند با هر بار رشد مغز کوچک نوزاد، به راحتی گسترش یابد.

نوزادان چند نقطه نرم را در فرق و پشت سر خود دارند؟

 یک نوزاد طبیعی، معمولاً دو لکه نرم بر روی سر خود، بعد از زمان تولد دارد:

1- فونتنل قدامی:

 در بالای سر نوزاد قرار داشته؛ به احتمال زیاد، بیشتر والدین از جای آن با خبر بوده و آن را کاملاً احساس می‌کنند. این نقطه، تقاطع استخوان‌های جلویی سر نوزاد را نشان می‌دهد.

2- فونتنل پشتی:

 در پشت سر نوزادان قرار دارد؛ این قسمت نرم کم‌تر از فونتنل قدامی قابل حس می‌باشد. این نقطه، محل نشستن استخوان تیرگی و گوش در کنار هم را نشان می‌دهد.

نقطه نرمی جمجمه نوزادان در چه زمانی بسته می‌شود؟

نقطه نرمی قدامی نوزادان می‌تواند در هر زمان بین ماه‌های 9 تا 18 بعد از تولد آن‌ها بسته شود؛ البته این فرایند در مورد همه نوزادان صدق نکرده و ممکن است در برخی از آن‌ها، پس از پایان ماه 18 بعد از تولد، همچنان نقطه نرمی جمجمه باز باشد. در این شرایط، نقطه نرمی جمجمه نوزاد در سن 24 ماهگی بعد از تولد بسته خواهد شد. فونتنل خلفی نیز تا زمانی که کودک دو ماهه شود، بسته می‌شود. بسته شدن زودهنگام فونتنل خلفی در اغلب موارد باعث می‌شود که والدین وجود آن را نسبت به قسمت نرم و برجسته قدامی کم‌رنگ‌تر احساس کنند.

چه زمانی والدین باید در مورد نقطه نرمی جمجمه نوزاد خود نگران شوند؟

 لازم است بدانید که عوارض جانبی مرتبط با نقطه نرمی جمجمه نوزادان می‌تواند تأثیر چشمگیری بر روند رشد آن‌ها داشته باشد. در ادامه این مقاله، برخی از موارد مهم در مورد نقطه نرمی جمجمه نوزادان را موجب بروز مشکل در زندگی آن‌ها می‌شود، برای شما بیان کرده‌ایم که به شرح زیر می‌باشند:

1- فنداون غرق شده در سر نوزادان :

زمانی ایجاد می‌شود که هر یک از فنداول‌ها در جای خود رشد نکرده و باعث ایجاد انحنای قابل مشاهده در قسمت خارجی از سر نوزادان شوند. این عارضه به علت کمبود آب و سوء تغذیه در بدن نوزادان روی می‌دهد؛ کودک می‌تواند به علت ابتلا به بیماری اسهال مزمن و استفراغ، آب زیادی را از بدن خود دفع کند یا در حال سوء تغذیه باشد که نوزاد غذای ناکافی برای مصرف دارد.

2- فونتنل پررنگ در سر نوزادان:

در نوزادان باعث می‌شود که این قسمت به سمت خارج سطح استخوان جمجمه چرخیده و رشد کند. در این شرایط، والدین می‌توانند جمجمه نوزاد خود را کاملاً با انگشت احساس کنند. علاوه بر این مورد، زمانی که شما به عنوان یک مادر دست خود را به آرامی بر روی جمجمه کودک خود قرار می‌دهید، یک فونتنل انباشته را حس خواهید نمود که در بیشتر موارد، می‌تواند نتیجه عفونت سیستم عصبی یا بروز عارضه دیگر در قسمت سر کودک شما باشد؛ این عوارض بیشتر مربوط به قسمت مغز یا نخاع نوزادان می‌شود.

 به خاطر بسپارید که مبتلا شدن نوزادان به بیماری مننژیت (عفونت غشای پوششی مغز)، آنسفالیت (التهاب مغز) و هیدروسفالی (انباشته شدن مایع در درون مغز) چند نمونه از شرایطی هستند که می‌توانند باعث بروز مشکل فونتنل پررنگ یا فنداون غرق شده در نوزادان شود. البته در برخی موارد هم نقطه نرمی جمجمه نوزادان بر اثر عوامل مختلف آس‌یب دیده و دچار ناهنجاری می‌شود؛ معمولاً در نوزادانی که در معرض آسیب‌های سرطانی قرار دارند، این حالت بسیار شایع است. بروز مشکل در نقطه نرمی جمجمه نوزادان ممکن است وقتی که آن‌ها با صدای بلند گریه می‌کنند یا دچار حالت استفراغ هستند، بیشتر تحریک شود؛ اما اگر بعد گذشت مدتی، جمجمه نوزاد به موقعیت عادی برگردد، کودک سالم بوده و هیچ دلیلی برای نگرانی والدین او وجود ندارد.

اگر نوزادتان با وزن کم متولد شده این مطلب نکات مهم مراقبتی نوزاد با وزن کم را بخوانید

•  نوزادان مبتلا به فانتینول‌های بزرگ دارای نقاط نرمی در اندازه بسیار بزرگی هستند که استخوان‌های جمجمه نمی‌تواند این قسمت را به مرور زمان پوشش دهد. بروز این امر در بدن نوزادان می‌تواند به علت عوارض متعدد و مشکلات مادرزادی مانند سندرم داون، هیدروسفالی، عقب‌ماندگی رشد جنین در داخل رحم مادر باردار (IUGR)، انجام زایمان زودرس و مبتلا شدن نوزاد به بیماری‌های شکننده استخوانی رخ دهد.
•  کرانویوسونوستوز شرایطی است که در آن، نوزاد با استخوان جمجمه فندقی یا پررنگ‌تر متولد می‌شود. کمبود نقطه نرم و کوچک بودن استخوان‌های جمجمه در چنین شرایطی، فضای کمی را برای رشد مغز نوزاد به وجود آورده و منجر به بروز عوارض متعددی در بدن کودک می‌شود. معمولاً ژن‌های معیوب موجود در بدن نوزادان باعث ایجاد حالت کرانویوسونوستوز خواهد شد.
•  کیست مورفولوژیکی درماتو‌یید فنتانل نیز یک بیماری نادر است که در آن، نوزاد با یک کیست بزرگ انقباضی، درست در بالای نقطه نرم جمجمه خود به دنیا می‌آید. البته این نوع کیست فقط 0.2٪ از موارد کیستی را تشکیل داده و اصلاً دردناک نیست؛ اما باید توسط پزشکان متخصص اطفال برداشته شود. در چنین مواردی، دکتر متخصص اطفال کودک را معاینه کرده و می‌تواند بهترین سن را برای برداشتن کیست به والدین بیمار پیشنهاد کند. یادتان باشد که چنین کیست‌هایی پس از برداشتن به ندرت دوباره عود می‌کنند؛ اما هر گونه مشکلی که با حالت فندنتل نوزادان ارتباط داشته باشد یک وضعیت اورژانسی پزشکی بوده و والدین باید نوزاد خود را در اسرع وقت به نزد دکتر متخصص اطفال ببرند.
•  نکته مهم نهایی که والدین باید به خاطر داشته باشند، این است که گاهی اوقات ممکن است یک نقطه خون‌مردگی و ورم درست روی نقطه نرم جمجمه نوزاد ایجاد شود که این حالت به دلیل فشار بر روی رگ‌های خونی موجود در اطراف فندنتل رخ می‌دهد. در این شرایط، چیزی برای نگرانی والدین وجود ندارد.

اگر میخواهید نوزاد خود را ماساژ دهید این مطلب 7 مرحله تصویری ماساژ نوزاد را بخوانید

چگونه می‌توان از نقطه نرمی جمجمه نوزادان مراقبت کرد؟

با همه این توصیفات، جالب است بدانید که مراقبت ویژه‌ای برای حفاظت از نقطه نرمی جمجمه نوزادان لازم نیست؛ اما والدین باید اقدامات احتیاطی خاصی را در چنین مواردی انجام دهند که برخی از بهترین شیوه‌های ایمنی مراقبت از نقطه نرمی جمجمه نوزادان در ادامه این مقاله عنوان شده است. این نکات احتیاطی عبارتند از:

1- سر نوزاد خود را همیشه در موقعیت درستی نگه دارید:

به دلیل این که همه نوزادان عضلات گردن قوی ندارند، لازم است والدین با یک دست سر آن‌ها و با دست دیگر ساق پاهای نوزادان را حفظ کنند. یادتان باشد که تکان خوردن ناگهانی سر نوزادان تازه متولد شده می‌تواند سبب ایجاد ناپیوستگی در رشد استخوان‌های مختلف جمجمه آن‌ها شده و در اکثر موارد، باعث ایجاد مشکل فلاپ و آسیب دیدن مغز نوزادان شود. پس به عنوان والدین یک نوزاد تازه متولد شده، هر زمان که خواستید فرزندتان را در آغوش خود نگه دارید، سر او را با دستان خود نگه دارید؛ حرکت ناگهانی سر و گردن نوزاد موجب آسیب دیدن نقاط نرم سر او شده و می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در نقطه نرمی جمجمه شود.

2- مراقب مبتلا شدن نوزاد کوچک خود به برخی از بیماری‌ها باشید:

اگر والدین نوزادی در مورد مبتلا شدن فرزند خود به یکی از بیماری‌های مرتبط با نقطه نرمی جمجمه مشکوک باشند یا وجود بیماری دیگری از جمله تغییر شکل سر نوزاد را حس کنند، باید در اسرع وقت کودک خود را نزد پزشک متخصص اطفال ببرند. این کار کمک می‌کند تا از بروز هر گونه مشکل در ابتدای کار جلوگیری شده و اگر هم کودک به بیماری سختی مبتلا است، به موقع درمان شود.

در نهایت، به یاد داشته باشید که وجود نقطه نرمی جمجمه نوزادان تا ابد ادامه پیدا نمی‌کند، زیرا تمام استخوان‌های جمجمه فرزند شما در حال رشد بوده و شکل سر و گردن او را تغییر می‌دهد؛ اما بروز هرگونه مشکل در رشد این استخوان‌ها شکل طبیعی جمجمه را به هم می‌زند. پس تا زمانی که استخوان‌های جمجمه فرزند تازه متولد شده شما به طور طبیعی رشد نموده و ناپدید شود، همچنان مراقب سر او باشید.