علت بروز درد دنبالچه در بارداری چیست؟

در میان بسیاری از دردهای فیزیکی که ممکن است زنان در 9 ماه دوران بارداری خود تجربه کنند، درد کمر شایع‌ترین آن‌ها است. همان‌طور که جنین درون رحم مادر باردار رشد می‌کند، فشار وارده بر اندام‌های تحتانی او افزایش یافته و منجر به بروز درد در ناحیه کمر، به‌ویژه دنبالچه مادر می‌شود. با این وجود، زنان حامله می‌توانند این درد را با انجام تمرینات کششی ملایم درمان کنند. در ادامه این مقاله، برای "پیشگیری و مدیریت درد دنبالچه زنان در 9 ماه دوران بارداری" اطلاعات کاملی ارائه شده است.

اگر در بارداری دندان درد دارید این مطلب مسکن های بی ضرر برای دندان درد در دوران بارداری را بخوانید

درد دنبالچه چیست؟

دنبالچه ساختار کوچک مثلثی شکلی است که در بین کمر، ستون فقرات و قسمت بالایی باسن مادران باردار قرار دارد. این اندام وضعیت بدن زنان را در 9 ماه دوران بارداری تثبیت می‌کند؛ اکثر عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها به شکل باند از داخل یا کنار این عضو عبور می‌کنند. درد کمر، درد کوکسی یا درد دنبالچه که در علم پزشکی با عنوان "کوکسی دیین" شناخته می‌شود، در انتهای ستون فقرات زنان باردار ایجاد شده و با درد بسیار شدید، فرد بیمار را کسل و بی‌حوصله می‌کند. لازم است بدانید که اگر میزان درد دنبالچه مادران باردار بسیار شدید باشد، پزشک متخصص زنان و زایمان، آن را با نام "درد کبود" در دوران بارداری نیز می‌شناسد.

چرا برخی از زنان در بارداری خود، درد دنبالچه را تجربه می‌کنند؟

در ابتدا، به یاد داشته باشید که عوامل مختلفی باعث بروز درد در دنبالچه مادران باردار می‌شود. شایع‌ترین این عوامل عبارتند از:

1- ترشح هورمون‌های بارداری در بدن مادر:

در سه ماهه اول بارداری، بدن زنان هورمون‌های آرام‌بخش و استروژن را آزاد نموده و رباط‌های منطقه لگنی را برای تغییرات بدن در ماه‌های بعدی حاملگی آماده می‌کند. همچنین، ماهیچه‌های موجود در اطراف منطقه شکم مادر باردار حرکت کرده و مکان‌ مناسبی را برای بهبود روند رشد نوزاد درون رحم خود ایجاد می‌کنند. در این فرایند، دنبالچه مادر نیز حرکت نموده و منجر به بروز درد شدید در این ناحیه از بدن زنان حامله خواهد شد.

2- رشد کودک درون رحم مادران باردار:

در طول سه ماهه دوم بارداری و سه ماهه سوم بارداری، جنین در حال رشد نیاز به فضای بیشتر در داخل رحم مادر خود دارد. این شرایط، مادر باردار را به درد دنبالچه که عضو بسیار باریکی است، دچار می‌کند، زیرا این اندام زنان درست در ناحیه پشت رحم قرار دارد. با توجه به مطالب درج شده در کتاب "بهترین دوران بارداری برای شما"، این فشار باعث بروز درد و بدتر شدن روند بارداری زنان می‌شود.

3- علل دیگر بروز درد در دنبالچه زنان باردار:

در مراحل بعدی دوران بارداری، وقتی مادر حامله دچار سرفه یا عطسه می‌شود، فشار زیادی روی دنبالچه او ایجاد شده و باعث بروز درد در این ناحیه از بدن می‌شود. البته انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی کردن، دوچرخه سواری، نشستن یا ایستادن برای ساعت‌های طولانی در یک موقعیت ثابت نیز ممکن است موجب بروز درد کمر، به‌ویژه درد دنبالچه در دوران بارداری زنان شود.

عوامل تشدید‌کننده درد دنبالچه بارداری:

 اگر به عنوان یک زن جوان از درد دنبالچه، قبل از شروع دوران  بارداری در بدن خود رنج می‌بردید، مطمئن باشید که در 9 ماه این دوران حساس نیز میزان این درد تشدید خواهد شد. شرایطی که موجب شدت یافتن درد دنبالچه زنان در دوران حاملگی می‌شود، عبارتند از:

• بروز اختلال در عملکرد سمفیزیک بدن مادر باردار (SPD):

• این وضعیت که در آن شکل استخوان لگن مادر باردار به هم می‌خورد، باعث از دست دادن آرامش مادر باردار شده و درد زیادی را در این ناحیه از بدن او ایجاد می‌کنند. درد موجود در استخوان‌های لگن و دنبالچه زنان باردار به ناحیه شکم، کمر و پاهای این مادران گسترش یافته و سبب بروز ناراحتی شدید در بدن او می‌شود. البته، این درد در قسمت‌های پایین زانوهای مادران باردار حس نخواهد شد.
• مبتلا شدن زن حامله به مشکل یبوست
• آسیب رسیدن به قسمت پایین و پشت بدن زنان در 9 ماه دوران بارداری
• مبتلا شدن زن حامله به بیماری سرطان ناحیه لگن

• مبتلا شدن زنان حامله به دیسک حنج، در قسمت عقب بدن خود:

• در این حالت درد کمر زنان حامله در منطقه ساکرال یا در ساعد راست یا چپ او رخ داده و به قسمت پایین بدن کشیده می‌شود؛ این نوع درد دنبالچه، احساس پریشانی را در پاهای فرد به دنبال خواهد داشت.

با همه این توصیفات، اگر میزان درد دنبالچه زنان در دوران بارداری شدید بوده و چند روز طول بکشد، زن حامله حتماً باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کند، زیرا او با انجام معاینات مختلف، وضعیت ستون مهره‌ها، دنبالچه و کمر بیمار را بررسی کرده و بروز هر گونه تغییر ناخواسته در این منطقه از بدن او را تشخیص خواهد داد. با این حال، زنان حامله باید در چنین موقعیتی از انجام آزمایشات رادیولوژی مانند سی تی اسکن یا استفاده از اشعه ایکس اجتناب کنند؛ این دوره، زمانی است که تابش انواع اشعه‌ها برای جنین درون رحم این افراد بسیار مضر می‌باشد.

اگر در بارداری گردن درد دارید این مطلب نكات ساده برای جلوگیری از بروز درد گردن در طی دوران بارداری زنان را بخوانید

آیا انجام ورزش یوگا در دوران بارداری، برای تسکین درد دنبالچه مادران مؤثر است؟

انجام تمرینات ورزشی آرام و کششی کمک زیادی به درمان درد دنبالچه زنان در دوران بارداری می‌کند، اما ما به شما توصیه می‌کنیم که قبل از انجام هر تمرین ورزشی در 9 ماه دوران بارداری خود، حتماً با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. لازم است بدانید که فقط یک فیزیوتراپیست مجرب می‌تواند به شما کمک کند تا با انجام تمرینات ورزشی مناسب، از درد دنبالچه خود، در این دوران حساس رهایی یابید. برخی از حرکات ورزشی یوگا که به کاهش درد دنبالچه زنان باردار کمک می‌کنند، عبارتند از:

1- پیچش توری:

 برای انجام این حرکت ورزشی، شما باید روی زمین نشسته و پاهای تاشده خود را در سمت راست و چپ، بر روی هم قرار دهید. حالا کف دست چپ را در پشت سر خود، روی زمین قرار داده و سایر قسمت‌های بدن خود را به سمت راست بچرخانید. چند ثانیه صبر کنید؛ دوباره بدن خود را به موقعیت اولیه بازگردانید. سپس این حرکت را به طرف دیگر بدن خود نیز تکرار کنید. انجام این حرکت، به تعداد ده بار در هر ست برای کاهش درد دنبالچه زنان در 9 ماه دوران بارداری بسیار مؤثر است.

2- طرح گربه:

  به خاطر بسپارید که این حرکت ورزشی، لگن زنان باردار را تقویت نموده و به سمت عقب بدن می‌کشد. با این کار، فشار از روی بقیه قسمت‌های پایین‌تنه مادر برداشته شده و تحرک ستون فقرات او به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. این تمرین ورزشی ساده، علاوه بر تقویت لگن مادر، بر روی بازوها، عضلات پشت بدن و عضلات شکم او نیز تأثیر زیادی خواهد داشت. برای انجام این حرکت ورزشی، ابتدا دست‌ها و زانوهای خود را بر روی زمین قرار دهید. به کمک دستان خود، شانه‌ها و باسن را در یک سطح نگه دارید. هم زمان با این حرکت، انجام تنفس عمیق را فراموش نکنید! سر خود را به آرامی بالا آورده، شکم خود را به سمت پایین بکشید تا چانه و سینه شما در سطح بالاتری قرار گرفته و شانه‌های شما از گوش‌ها دور شوند. در این مرحله، همان‌طور که نفس خود را بیرون می‌دهید، سر خود را به آرامی آزاد کنید، و با دست‌های خود، به پشت بدن فشار وارد کنید تا چانه شما دوباره به سمت سینه برگردد. در نهایت، یادتان باشد که در طول این حرکت ورزشی، تنفس عمیق زنان حامله اجباری است. همچنین، شما باید برای بهره بردن از مزایای این حرکت، آن را در طول روز ده بار تکرار نمایید.

3- طرح ایستاده گربه:

این حرکت ورزشی درست مثل حالت کششی بالا است، اما فرد باید آن را در حالت ایستاده انجام دهد. این حرکت ورزشی نیز سبب تحریک ستون فقرات زنان در 9 ماه دوران بارداری شده و درد سینه و کمر این افراد را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. علاوه بر این موارد، طرح ایستاده گربه بر روی تمام عضلات بالاتنه و عضلات پاهای مادران باردار اثر گذاشته و سبب تقویت آن‌ها می‌شود. برای انجام این حرکت ورزشی، ابتدا پاهای خود را از هم جدا کرده با زانوهای خم، دستان خود را بر روی ران‌ها قرار دهید. همان‌طور که نفس عمیق می‌کشید، پشت بدن را قوس داده و  شکم خود را سفت کنید. در این شرایط سر خود را به سمت بالا کشیده و چند ثانیه در حالت استراحت قرار دهید. در مرحله بعد، پشت بدن خود را رها نموده و به آرامی سر خود را پایین بیاورید. تکرار موقعیت‌های مختلف این حرکت برای حدود 10 بار در طول روز، می‌تواند درد کمر و دنبالچه زنان را در دوران حاملگی به شدت کاهش دهد.

4- حرکت پل:

 این حرکت کششی ملایم، همه عضلات کمر زنان باردار را تقویت کرده و برای بهبود عملکرد ماهیچه‌های شکمی، دنبالچه و گلوت‌ها بسیار تأثیرگذار است. به همین دلیل، می‌توان ادعا کرد که این حرکت ساده کششی می‌تواند درد پشت، کمر و دنبالچه زنان حامله را به میزان قابل توجهی تسکین دهد. برای انجام این حرکت ورزشی، ابتدا زانوها را خم کرده و دست‌های خود را در زیر بدن قرار دهید؛ طوری که کف دست‌ها به سمت پایین کشیده شده باشد و شما در حالت چهار دست و پا قرار گیرید. سپس یکی از پاهای خود را به سمت بیرون حرکت دهید، طوری که از ران و پای دیگر شما جدا شود. در این مرحله، با بلند کردن لگن خود فشار کاملی بر پشت بدن و کف دست‌های خود وارد کنید. بدن خود را برای مدت یک دقیقه در این حالت نگه داشته و نفس عمیق بکشید. حالا، با ظرافت و آرامش، بدن خود را آزاد نموده و ستون فقرات را به آرامی رها کنید. برای بهره بردن از مزایای این ورزش، تکرار آن برای ده بار در روز ضروری است.  

5- حرکت کودک:

 این حرکت، یک تمرین کششی ساده برای تقویت پشت بدن و ران‌های زنان در 9 ماه دوران بارداری است که باعث کاهش درد در ناحیه پشت بدن، لگن، دنبالچه و سینه‌های این افراد می‌شود. برای انجام این حرکت ورزشی، ابتدا دو زانوی خود را با فاصله کمی از هم قرار داده، سپس روی پاشنه‌های پای خود قرار گرفته و پیشانی خود به سمت کف زمین جلو بکشید. اگر مادران باردار فشار زیادی را روی زانوهای خود احساس می‌کنند، می‌توانند انگشتان دست خود را باز کنند. البته، در چنین مواردی می‌توان با قرار دادن یک بالش بین زانوها، شکم مادر باردار را به خوبی پشتیبانی کرد. در مرحله آخر، دستان خود به سمت کنار بدن آورده و به کمک دست‌ها، خود را به آرامی سمت بالا بیاورید؛ در نهایت، بدون کشش دادن عضلات بدن، ستون فقرات خود را آزاد کنید.

بعضی از تمرینات ورزشی دیگری که به کاهش درد دنبالچه زنان حامله کمک می‌کنند، عبارتند از:

• شنا کردن:

• جالب است بدانید که شنا کردن زنان در 9 ماه دوران بارداری، درد پشت و دنبالچه این افراد را کاهش داده و با کاهش فشار وارده بر عضلات، باعث آرامش بدن آن‌ها می‌شود. علاوه بر این موارد، این نوع تمرین، ورزش خوبی برای مبارزه با درد عضلات کمر زنان در دوران بارداری است.

• پیاده‌روی کردن:

• قدم زدن مادر باردار، فشار وارده بر کمر او را کاهش داده و از افزایش وزن او تا زمان تولد نوزاد جلوگیری می‌کند. بنابراین، می‌توان ادعا کرد که همه مادران حامله می‌توانند با پیاده‌روی کردن منظم، در هر روز برای مدت حداقل 30 دقیقه، درد عضلات پایین تنه خود، مخصوصاً ناحیه لگنی و دنبالچه را کاهش دهند.

نکات مؤثر برای درمان درد دنبالچه در بارداری:

1- قرار دادن بدن مادران باردار در وضعیت مناسب:

لازم است بدانید که قرار گرفتن بدن زنان باردار در وضعيت بد، يکي از عوامل مؤثر در بروز درد دنبالچه است. برای قرار گرفتن بدن در یک موقعیت مناسب، ساق پا را به حالت کشیده نگه داشته و پا را روی زمین قرار دهید، سپس گردن خود را راست و کمی به سمت عقب خمیده کنید. اگر در این شرایط احساس ناراحتی کردید، سعی کنید موقعیت بدن خود را با تغییر وضعیت مچ پاها و خم شدن بر روی زانو، کمی به سمت پایین بچرخانید. این وضعیت به شما کمک می‌کند تا از ناراحتی لگن و در نتیجه درد کمر و دنبالچه در دوران بارداری خود رهایی یابید.

2- موقعیت مناسب خواب برای درمان درد دنبالچه زنان در بارداری:

اگر به عنوان یک زن حامله از درد کمر و دنبالچه خود رنج می‌برید، خوابیدن بر روی یک طرف بدن، برای شما بسیار راحت‌تر از خوابیدن بر روی پشت بدن خواهد بود. فراموش نکنید که زنان حامله بهتر است در هنگام خواب، بر روی سمت چپ بدن خود قرار گیرند. این موقعیت نه تنها درد دنبالچه این افراد را کاهش می‌دهد، بلکه روند گردش خون به سمت جفت جنین داخل رحم را نیز بهبود خواهد بخشید. همچنین، شما می‌توانید برای تسکین دردهای دوران بارداری، یک بالشتک بین زانوهای خود قرار دهید.

3- لباس مناسب  بارداری:   

به یاد داشته باشید که پوشیدن لباس‌های تنگ، به خصوص شلوارهای تنگ، درد دنبالچه را در دوران بارداری بدتر می‌کند. برای کاهش این نوع دردها در بدن خود، سعی کنید از لباس‌های حاملگی که شل و راحت هستند، مخصوصاً در ناحیه سینه و کمر، استفاده نمایید.

4- صندلی مخصوص برای نشستن زنان باردار: 

به عنوان یک زن حامله در هنگام نشستن بر روی سطوح سفت، از یک بالش یا تشک نرم کوچک استفاده کنید. همچنین، شما می‌توانید از یک توپ برای انجام تمرینات ورزشی و جلوگیری از وارد شدن فشار به کوک درون رحم خود استفاده کنید. البته صندلی‌های ارگونومیک نیز وجود دارند که اگر زن حامله مجبور باشد برای ساعات طولانی در محل کار بنشیند، می‌تواند از آن‌ها استفاده کند؛ این صندلی‌ها گزینه بسیار خوبی برای کاهش درد دنبالچه زنان در 9 ماه دوران بارداری به شمار می‌روند.

5- استفاده از کمربند بارداری در مراحل پیشرفته حاملگی:

استفاده از کمربند بارداری، از شکم مادران حامله حمایت کرده و خستگی و فشار وارده بر روی پشت بدن، به‌ویژه دنبالچه این افراد را که بر اثر انجام کارهای روزمره بر بدن مادر وارد می‌شود، به میزان قابل توجهی کاهش خواهد داد. اگر شما هم به عنوان یک زن حامله درگیر کارهای سنگین روزمره هستید، برای از بین بردن فشار ناشی از کار می‌توانید از انتهای سه ماهه دوم از دوران بارداری خود، استفاده از این وسیله را شروع کرده و تا آخر سه ماهه سوم از دوران حاملگی، آن را ادامه دهید.

6- تغییر موقعیت بدن زنان در دوران بارداری، برای کاهش درد دنبالچه:

اگر به عنوان یک زن حامله مجبور هستید برای چندین ساعت به حالت ایستاده یا نشسته قرار گیرید، می‌توانید موقعیت بدن خود را تغییر داده و پیاده‌روی کوتاهی در محل کار انجام دهید. همچنین، برای برداشتن اجسام از کف زمین ابتدا بر روی زانوهای خود قرار گرفته؛ سپس برای برداشتن آن، خم شوید.

7- استفاده از پد حرارتی، در 9 ماه دوران بارداری:

اگر یک زن حامله برای مدتی بر روی پد حرارتی بنشینید، یک کیسه فشرده آب گرم را بر منطقه درد دنبالچه خود قرار داده یا روی منطقه درد را مالش دهد، میزان فشار وارده بر این ناحیه از بدن را به طور چشمگیری کاهش خواهد داد. در نهایت، یادتان باشد که استفاده از کیسه آب داغ برای حدود چهارده بار در روز، برای زنان حامله مجاز بوده و کمک زیادی به تسکین درد دنبالچه این افراد خواهد کرد.

8- استفاده از کفش راحتی، در 9 ماه دوران بارداری:

به جای پوشیدن کفش پاشنه بلند، شما باید از کفش‌های راحتی در دوران بارداری خود استفاده کنید؛ این نوع کفش‌ها علاوه بر درست نگه داشتن ستون فقرات مادران باردار، از میزان درد کمر و دنبالچه این افراد نیز می‌کاهند.

9- کمک به حرکات منظم روده‌ها:

جالب است بدانید که حرکات نامنظم روده‌ای در دوران بارداری زنان می‌تواند درد شدیدی را در منطقه رکتوم آن‌ها ایجاد کرده و فشار شدیدی را بر روی دنبالچه این افراد ایجاد کند. اما استفاده از غذای فیبردار، پیاده‌روی سریع و تحرک ملایم روده و معده زنان در 9 ماه دوران حاملگی می‌تواند حرکت روده‌ها را ارتقا داده و دردهای ناحیه پایین بدن آن‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

10- اجتناب از حرکات ناگهانی، در بارداری:

اگر به عنوان یک زن حامله می‌خواهید موقعیت خود را از حالت ایستاده به نشسته یا برعکس تغییر دهید، روند تغییر موقعیت را به نحو ملایم انجام دهید؛ به هیچ وجه برای نشستن یا ایستادن عجله نکنید. اجتناب از حرکات ناگهانی می‌تواند به آرامش قسمت نیم تنه پایین مادران باردار کمک زیادی بکند.

11- ماساژ دادن دنبالچه زنان باردار:

زنان می‌توانند در دوران بارداری خود از یک فیزیوتراپیست یا متخصص کمک گرفته و منطقه درد را در ناحیه کمر و دنبالچه خود، با وسایل تخصصی ماساژ دهند، زیرا این کار تا حد زیادی به کاهش درد مادران باردار کمک می‌کند.

اگر در بارداری دچار شکم در میشوید این مطلب احساس درد شکم در بارداری طبیعی است؟ را بخوانید

داروهایی که ممکن پزشکان متخصص زنان و زایمان برای درمان درد دنبالچه زنان در دوران بارداری تجویز کنند، عبارتند از:

مصرف داروی استامینوفن (تیلنول) می‌تواند در کاهش درد کمر و دنبالچه زنان حامله بسیار مؤثر باشد؛ اما قبل از مصرف آن حتماً باید با پزشک معالج خود مشورت کنید. همچنین، اگر درد شدید ناحیه دنبالچه شما همچنان ادامه یابد، پزشک معالج ممکن است از داروی بی‌حسی موضعی یا داروی استروئیدی استفاده نموده یا ترکیبی از این دو دارو را به بلوک عصبی این منطقه تزریق کند. البته استفاده از داروهای مسکن و آرام‌بخش نیز می‌تواند میزان درد دنبالچه زنان باردار را کاهش دهد. اما در چنین شرایطی باید به توصیه‌های دکتر متخصص زنان و زایمان عمل کنید، زیرا او بهترین و مناسب‌ترین گزینه درمانی را به شما معرفی خواهد نمود.

آیا درد دنبالچه زنان در دوران بارداری می‌تواند درمان شود؟

درد دنبالچه زنان در دوران حاملگی امری ناراحت‌کننده بوده و راهی برای درمان قطعی آن وجود ندارد. اما زیاد نگران نشوید! زیرا این نوع دردها در عرض چند هفته تا چند ماه پس از انجام عمل زایمان، خود به خود از بین می‌روند. اما اگر بعد این مدت، درد دنبالچه شما همچنان با شدت زیاد ادامه یافت، حتماً به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید تا علائم غیرمعمول را در بدن شما تشخیص دهد.

در نهایت، به عنوان یک خانم باردار به خاطر بسپارید که اگر مصرف انواع داروها، انجام تمرینات ورزشی تسکین‌دهنده و تکنیک‌های درمانی خاص نتوانست به کاهش درد دنبالچه شما در دوران بارداری کمک کند، پزشک متخصص زنان و زایمان ممکن است روش جراحی کوکسیکس (coccygectomy) را پیشنهاد دهد یا از روش m coccygeal m برای درمان قطعی درد دنبالچه شما استفاده کند.