مراحل رشد نوزاد از تولد تا یک سالگی ( قسمت دوم )

برای خواندن قسمت اول این مقاله به مراحل رشد نوزاد از تولد تا یک سالگی ( قسمت اول ) مراجعه کنید 

10- رشد چشم‌ نوزادان:

همان‌طور که می‌دانید سطح بینایی نوزادان در هنگام تولد دچار ناهمواری‌هایی بوده و چشم آن‌ها نمی‌تواند بر روی یک شیء خاص تمرکز کند. به همین دلیل، رنگ‌های روشن که دارای کنتراست بالایی هستند، به احتمال زیاد توجه نوزاد را به خود جلب می‌کند. همچنین، نوزادان به اشیاء بزرگ با رنگ روشن علاقه زیادی نشان می‌دهند. شاید متوجه شده باشید که  نوزاد در پایان ماه اول زندگی خود نگاه خیلی کوتاهی به چهره مادر و اطرافیان انداخته، ولی اشیاء بزرگ با رنگ روشن را که در نزدیکی او قرار دارند، با علاقه زیاد نگاه می‌کند. همچنین، در دو ماه اول زندگی، مردمک چشم  نوزاد ممکن است به درستی حرکت نکرده و او در ظاهر، نگاه ناهمگونی به اشیا اطراف خود داشته باشد. ولی حس بینایی هر  نوزادی در پایان ماه دوم بهبود یافته، نوزاد می‌تواند حرکت اجسام اطراف خود را تشخیص داده و به چهره اطرافیان توجه کند.

در چهار ماهگی، چشم‌های نوزادان به طور کامل با هم هماهنگ شده و آن‌ها درک عمیق‌تری از دید سه‌بعدی محیط اطراف به دست می‌آورده‌اند که کار تشخیص را به میزان قابل توجهی تسهیل می‌کند. اما با پایان یافتن ماه پنجم از زندگی، حس بینایی طولانی مدت  نوزاد بسیار بهتر شده و او می‌تواند یک چهره آشنا را از راه دور به راحتی تشخیص دهد. به همین دلیل، در این دوره از زندگی، نوزاد اطراف اتاق خود را با دقت نگاه کرده و با دیدن چهره‌ها و اشخاص آشنا با لبخند به آن‌ها پاسخ می‌دهد. همچنین، نوزادان در این ماه‌ها دید خوبی داشته و مانند بزرگ‌سالان رنگ‌ها را  تشخیص می‌دهند.

زمانی که  نوزاد دوران شش ماهگی خود را پشت سر می‌گذارد، در حال عبور از این مرحله، نقطه عطف دیگری نیز به دست خواهد آورد  که "رشد بصری" او می‌باشد؛ این حس باعث می‌شود که نوزاد بتواند محیط اطراف خود را کشف کند، زیرا اکنون هماهنگی بین دست‌ها و چشم‌های او نسبت به قبل بهتر شده است. در پایان ماه نهم از زندگی،  نوزاد می‌تواند فاصله‌ها را با دقت ارزیابی کند. البته هماهنگی بین دست‌ها و چشم‌ها به لطف مهارت خزیدن نوزادان، روز به روز بهتر می‌شود. به همین دلیل، در این سن،  نوزاد بازی‌های ساده را به راحتی یاد گرفته و در پایان نه ماهگی، سیستم تشخیص رنگ چشم او رشد کاملی می‌یابد. زمانی که  نوزاد یک سالگی خود را  تکمیل می‌کند، دنیای او دقیقه مثل بزرگ‌سالان بوده و یک نوزاد 12 ماهه می‌تواند آرایه کاملی از رنگ‌ها را دیده و درک عمیق‌تری از محیط اطراف خود داشته باشد. به همین علت، نوزادان در این دوره از زندگی خود، مسیر حرکت یک شی متحرک را دنبال کرده و به آن عکس‌العمل نشان می‌دهند.

11- خواب شبانه نوزادان:

همان‌طور که می‌دانید نوزاد در چندین ماه اول زندگی خود، به طور شبانه‌روزی می‌خوابد؛ به عنوان مثال، نوزادان کمتر از یک ماه، در مجموع 16 ساعت شبانه‌روز را خواب بوده و بقیه آن را برای بیداری تقسیم می‌کنند. اما،   به خاطر داشته باشید که میزان خواب نوزادان در طی روز، با وارد شدن به شش ماهگی کاهش یافته و  نوزاد تنها چهار ساعت در روز و هشت تا نه ساعت در شب می‌خوابد. این در حالی است که وقتی  نوزاد 12 ماهه شود، خواب روزانه او به 3 ساعت رسیده و در شب، تنها 11 ساعت می‌خوابد که این میزان بسیار قابل توجه است.

برای اینکه نوزادتان راحت بخوابد این مطلب 10 نشانه خواب خوب نوزاد را بخوانید

12- میزان رشد درک نوزادان:

جالب است بدانید که روند رشد کنترل دست‌ها در نوزادان و هماهنگی آن با چشم‌ها بستگی به قدرت بدنی و میزان رشد عضلات آن‌ها دارد که با عنوان "رفلکس درک طلایی" در نوزادان شناخته می‌شود؛ این تغییرات در رشد مهارت‌های فیزیکی  نوزاد نقش به سزایی ایفا می‌کند. حتماً در هنگام تولد فرزند خود متوجه شده‌اید که این نقطه عطف بسیار کمرنگ بوده و نوزاد، تمام وقت دست‌های خود را تنها بر روی سینه خود قرار می‌دهد. این درک نوزادان ناپایدار بوده و در دنیای واقعی، پس از گذشت شش ماه، خود به خود ناپدید می‌شود. در طی شش ماه اول زندگی، 15 رفلکس درکی نوزادان به پایان رسیده و با حرکات دیگر بدن جایگزین می‌شود. در واقع، در این دوره،  نوزاد می‌تواند با استفاده از انگشتان خود، یک شی را از روی سطح صاف بردارد. در اواخر هفت ماهگی،  نوزاد در نقاط ناهموار و دارای دست‌انداز هم می‌تواند با استفاده از انگشت شست و انگشت اشاره، یک شی کوچک را از روی زمین برداشته و مورد استفاده قرار دهد.

با گذشت زمان و در نه ماهگی، حرکات انگشتان دست نوزاد ​​کامل شده و او می‌تواند با استفاده از نوک انگشت اشاره و انگشت کوچک، برای برداشتن اشیا خیلی کوچک از سطح ناهموار هم اقدام نماید. بالا رفتن این درک در نوزادان، آن‌ها را در برداشتن و خوردن غذاهای زیردانه مانند برنج با انگشتان دست یاری خواهد نمود. در نهایت، به مرور زمان و در 12 ماهگی،  نوزادان از انگشتان دست خود به عنوان یک چنگال پیچیده استفاده نموده و می‌توانند اشیا مختلف را بین انگشت شست و انگشتان دیگر گرفته و با آن بازی کنند.

13- زمان مصرف مواد غذایی جامد در نوزادان:

همان‌طور که می‌دانید نوزادان می‌توانند پس از شش ماهگی، از غذاهای جامد استفاده کنند، زیرا سیستم گوارش آن‌ها پیشرفت کرده و نسبت به قبل کامل شده است. به همین دلیل، یک  نوزاد شش ماهه می‌تواند به مدت طولانی بدون خوردن شیر مادر، روز خود را سپری کند، زیرا همه موارد لازم برای بدن خود را با خوردن انواع غذاهای جامد تأمین خواهد نمود. پس از اتمام هفت ماهگی، فک نوزادان به میزان زیادی قوی شده و قادر به خوردن مواد غذایی جامد و سفت می‌باشد. در واقع، برخی از نوزادان در این دوره قادر خواهند بود تا پس از وارد شدن قاشق به دهان، لب‌های خود را بسته و غذا را کامل در دهان خود قرار دهند. با این حال برخی از نوزادان هم زودتر از این موعد یا در پایان هشت ماهگی خود، بر خلاف سایر  نوزادان معمولی، قادر به مصرف غذاهای جامد خواهند بود. بنابراین، به عنوان یک مادر بی‌تجربه هرگز نوزاد خود را با  نوزادان دیگر مقایسه نکنید. زمانی که  نوزاد می‌تواند مواد موجود در یک غذا را بین انگشت شست و انگشت اشاره خود بگیرد، بهترین زمان برای معرفی غذاهای مختلف به او خواهد بود.

نکته مهم دیگر این است که نوزادان تازه متولد شده، عمل رفلکس معده را به آرامی و با گذشت زمان از دست می‌دهند که این حالت یک غریزه طبیعی در نوزاد است، اما مهم‌ترین کار مادر در این دوره، جلوگیری از خفگی فرزند خود است، زیرا با گذشت زمان  نوزاد کنترل زبان خود را در دست گرفته و با توسعه دادن حرکت فک، می‌تواند به راحتی محتویات دهان خود را کنترل نماید. به همین دلیل، نوزاد می‌تواند در شش ماهگی دهان خود را برای دریافت قاشق غذا به آسانی باز ‌کند. در نهایت، فراموش نکنید که در روزهای تکمیل 12 ماهگی،  نوزادان به راحتی غذاها را در بین چند انگشت دست خود گرفته و می‌خورند؛ اکنون زمان آن رسیده است که علاوه بر قرار دادن غذاهای جامد در برنامه روزانه  نوزاد از مواد غذایی دیگر مانند شیر گاو و تخم‌مرغ هم در رژیم غذایی فرزند خود استفاده کنید.

14- زمان مراجعه به دندانپزشکی در  نوزادان:

رویش اولین دندان در نوزادان مصادف با بیرون آمدن دو دندان مرکزی در فک پایین آن‌ها است. البته این دندان‌ها می‌توانند در هر زمانی بین هفت تا هشت ماهگی نوزاد رشد کنند. اما دندان‌های مرکزی فک بالا بعد از گذشت ماه‌های 9 تا 10 در دهان  نوزادان ظاهر می‌شود. زمان رویش دندان‌های جانبی در فک پایین بین ماه‌های 11 و 12 رخ داده و بین ماه‌های 12 تا 13 به طور کامل می‌روید. به همین دلیل، اکثر  نوزادان در پایان سال اول زندگی خود، حداکثر هشت دندان اولیه را دارند که شامل دو دندان مرکزی در فک پایین، دو دندان در فک بالا و دو دندان نیمه جانبی در طرفین دندان‌های اصلی است. بر اساس این توضیحات، مراجعه  نوزاد در سال اول زندگی به دندانپزشکی کاملاً بی‌معنی است، زیرا خود مادر می‌تواند با تمیز کردن این دندان‌ها، سلامت دهان فرزند خود را مخصوصاً در شب تأمین کند.

برای جلوگیری از مرگ خاموش نوزاد خود این مطلب جلوگیری از مرگ خاموش نوزاد در خواب را بخوانید

15- توسعه قدرت شناختی  نوزادان:

همان‌طور که گفته شد نوزادان پس از عبور از دو ماهگی خود می‌توانند محیط اطراف خود، از جمله اشیاء و افراد را تجزیه و تحلیل کنند. با این حال بزرگ‌ترین نقطه عطف در رشد شناختی نوزادان در سن چهار ماهگی زندگی آن‌ها رخ می‌دهد؛ قبل از آن نوزادان بسیار کمی در این آزمایش موفق می‌شوند. در حالت معمولی، کارشناسان با انجام  اقدامات مختلفی، میزان قدرت شناختی نوزادان را مورد بررسی قرار داده و با انجام سنجش، واکنش‌های آن‌ها را آزمایش می‌کنند. با گذشت شش ماه از زندگی نوزادان، حس کنجکاوی آن‌ها نسبت به اشخاص اطراف خود ایجاد شده و این  نوزادان با دست دست‌کاری و اشیا محیط زندگی خود، آن‌ها را بررسی می‌کند. این دوره هم‌زمان با دوره‌ای است که نوزادان به شنیدن نام خود عکس‌العمل نشان می‌دهد.

 پس از اتمام هفت ماهگی، چون نوزادان مفهوم پایداری اشیاء را درک نموده‌اند، والدین می‌توانند با پنهان کردن برخی از اشیا در زیر اشیا دیگر و ناپدید کردن آن‌ها، سبب شادی  فرزند خود شوند، زیرا آن‌ها در این دوره از زندگی از فعالیت‌هایی مانند پنهان کردن و جست و جوی اشیا بیشتر لذت می‌برند. هشت ماهگی نوزادان زمانی است که آن‌ها می‌توانند وجود یک شی را در فاصله کوتاهی تشخیص دهند. به همین دلیل، آن‌ها زود متوجه تغییر دادن محل اشیا موجود در خانه شده و  برای دیدن دوباره آن‌ها از خود کنجکاوی نشان می‌دهند. بر همین اساس، یک  نوزاد نه ماهه شروع به تقلید حرکات و اقدامات والدین نموده و بیشتر اشیا را پنهان می‌کند. در واقع، این دوره مرحله مهم و عقلانی نوزادان در اولین سال زندگی آن‌ها محسوب می‌شود. در نهایت، نوزادان در اواخر ده ماهگی بسیار هوشمندانه عمل نموده و متوجه کوچک‌ترین تغییر در محیط زندگی خود می‌شوند؛ به عنوان مثال، اگر والدین چیزی را در مقابل او پنهان کنند، او به جستجو کردن جسم اقدام نموده و حتماً آن را پیدا خواهد نمود.

در 12 ماهگی،  نوزاد با درک درست نام اشیا، هدف استفاده از آن‌ها را یاد گرفته و می‌داند که مثلاً گوشی تلفن را باید به گوش چسباند تا صدای داخل آن شنیده شود. در این دوره، بهتر است والدین مراقب اخلاق و رفتار خود باشند، زیرا  نوزاد با دقیق شدن در کردار آن‌ها، میزان یادگیری مهارت‌های جدید خود را بهبود می‌بخشد.

16- توسعه رفتار اجتماعی و عاطفی  نوزادان:

همه نوزادان حسی در خود دارند  که به کمک آن، فرد آشنا مانند یکی از والدین خود را شناسایی نموده و در کنار او احساس آرامش می‌کنند؛ به عنوان مثال، یک  نوزاد زمانی که گریه می‌کند، با نزدیک شدن یکی از والدین یا با شنیدن صدای مادر خود احساس آرامش نموده و به آن عکس‌العمل نشان می‌دهد. در واقع، نوزادان در پایان ماه دوم از زندگی خود، والدین خود را شناخته و متوجه می‌شوند که آن‌ها مراقب اصلی او می‌باشند. ولی در دو ماه بعد،  نوزاد به افرادی که با او ارتباط نزدیکی دارند، نظیر پدربزرگ و مادربزرگ یا خواهر و برادر خود نیز لبخند زده و با شنیدن صدای آن‌ها نیز احساس آرامش می‌کند. ولی بیشتر نوزادان چهار ماهه، با افراد ناآشنا نیز ارتباط برقرار نموده و به آن‌ها هم لبخند می‌زنند.

ولی با گذشت شش ماهگی،  نوزاد به چهره‌های ناآشنا نیز عکس‌العمل نشان داده و ناراحتی خود را با بودن در اطراف افراد غریبه ابراز می‌کنند. این اتفاق درست زمانی است که شما متوجه رشد ویژگی‌های رفتاری منحصر به فرد در  نوزاد خود می‌شوید، زیرا  نوزاد در این دوره می‌تواند با نشان دادن خجالت، تحریک‌پذیری و آرام بودن، خود را به عنوان موجود طبیعی به اطرافیان بشناساند. با ورود به هشت ماهگی از زندگی،  نوزاد متوجه می‌شود که چهره آشنای والدین حاکی از گرمی و امنیت در زندگی او است. به همین دلیل نوزادان بین هشت تا 12 ماه، در هنگام جدا شدن از والدین دچار اضطراب شده و گریه می‌کنند، زیرا دوست دارند پدر و مادر همیشه در معرض دید آن‌ها بوده و برای آن‌ها ایجاد آرامش کنند. همچنین، با گذشت زمان و اتمام یک سالگی،  نوزاد یاد می‌گیرد در تنهایی به چیزهای ترسناک یا غریبه عکس‌العمل نشان داده، اما در کنار والدین به راحتی با آن‌ها کنار بیاید. به همین دلیل، یک  نوزاد 12 ماهه در برابر افراد غریبه مقاومت نشان داده و دوست ندارند در آغوش آن‌ها وقت بگذراند، زیرا او هنوز یاد نگرفته است که به افراد دیگر اعتماد کرده و رفتارهای عاطفی از خود بروز دهد.

بنابراین، به عنوان والدین یک  نوزاد همیشه او را تحت نظر داشته و میزان رشد بدن فرزند خود را از لحاظ جسمی و روحی بررسی کنید. اما،   به یاد داشته باشید که میزان این نقاط عطف در هر  نوزاد متفاوت از سایرین می‌باشد. بنابراین بسیار مهم است که صبور بوده و بدانید که می‌توانید با انجام برخی فعالیت‌ها و بازی‌ها، نقش مهمی در رشد فرزند خود ایفا کنید تا مطمئن شوید که  نوزاد شما در زمان مناسب، به این نقاط عطف دست یافته است. بنابراین، برای رشد نوزادان لازم است با انجام بازی‌های مختلف، با آن‌ها ارتباط برقرار کرده و رشد عاطفی و اجتماعی آن‌ها را تضمین کنید.